Kết luận vụ án chủ quyền Quần đảo Chagos

Thứ Tư, 13/03/2019, 15:52
Tòa án Thế giới hôm 25-2 tuyên bố Anh phải từ bỏ quyền kiểm soát Quần đảo Chagos ở Ấn Độ Dương, và nói rằng họ đã buộc dân chúng rời đi vào những năm 1970 để nhường chỗ cho một căn cứ không quân của Mỹ.


Anh tách quần đảo ra khỏi lãnh thổ đảo thuộc địa của họ vào năm 1965, 3 năm trước khi trao độc lập cho Mauritius - trừ đi các đảo. Đầu những năm 1970, Anh đã trục xuất gần 2.000 cư dân đến Mauritius và Seychelles để mở đường cho căn cứ trên hòn đảo lớn nhất, Diego Garcia, nơi họ cho người Mỹ thuê.

Trong một ý kiến tư vấn không ràng buộc, Tòa án hàng đầu của Liên Hiệp Quốc (LHQ) về tranh chấp quốc gia cho biết, Anh đã hành động bất hợp pháp trong quá trình phi thực dân hóa và nên từ bỏ quyền kiểm soát các đảo mà họ gọi là Lãnh thổ Ấn Độ Dương thuộc Anh. 

Mặc dù tòa án không được yêu cầu đưa ra ý kiến về chủ quyền, nhưng quyết định hôm 25-2 có hiệu lực thúc giục Anh giao các hòn đảo mà họ đã kiểm soát từ năm 1814, tới Mauritius. 

Thẩm phán chủ tịch Abdulqawi Yusuf nói trong một bản tóm tắt về quyết định rằng Anh “có nghĩa vụ phải chấm dứt chính quyền quần đảo Chagos nhanh nhất có thể”.

Vụ kiện tại Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), được biết đến chính thức như Tòa án Thế giới, được coi là một thử nghiệm về tính hợp pháp của các thỏa thuận xảy ra giữa các cường quốc và các quốc gia nhỏ vào cuối kỷ nguyên thuộc địa. Trong nhiều năm, người Chagossia đã vận động London để cho họ trở về. Năm 2016, Anh gia hạn hợp đồng thuê Diego Garcia của Mỹ cho đến năm 2036 và cho biết những người dân đảo bị trục xuất không thể quay lại.

Thủ tướng Mauriti Pravind Jugnauth nói rằng đó là một khoảnh khắc lịch sử đối với người dân Mauritius và tất cả người dân của họ, trong đó có cả những người Chagossia đã phải rời khỏi quê hương của họ và không được trở lại nửa thế kỷ trước. “Hiện tại, toàn vẹn lãnh thổ của chúng ta sẽ hoàn tất, và khi điều đó xảy ra, người Chagossia và con cháu của họ cuối cùng sẽ có thể trở về nhà”, ông Jugnauth nói.

Đại hội đồng LHQ đã yêu cầu tòa án vào tháng 2-2017 để tư vấn về việc liệu quá trình phi thực dân đã được kết luận hợp pháp. Trong bản tóm tắt, thẩm phán Yusuf cho biết: “Tòa án đã phát hiện ra rằng việc phi thực dân hóa ở Mauritius không được thực hiện theo cách phù hợp với quyền tự quyết của người dân, theo đó, việc Vương quốc Anh tiếp tục quản lý quần đảo Chagos là một hành động sai trái đòi hỏi trách nhiệm quốc tế của quốc gia đó”.

Mauritius nói rằng họ đã buộc phải từ bỏ quần đảo để giành độc lập từ Anh. Anh thì nói rằng Mauritius đã từ bỏ các hòn đảo một cách tự nguyện. Với 13 phiếu trên 1, các thẩm phán ủng hộ quyết định này, không ràng buộc nhưng mang sức nặng theo luật pháp quốc tế.

Diego Garcia đã đóng một vai trò quan trọng trong các cuộc xung đột ở Iraq và Afghanistan kể từ năm 1991, đóng vai trò là bệ phóng cho máy bay ném bom tầm xa của Mỹ. Cả Mỹ và Anh đều bỏ phiếu chống lại nghị quyết của LHQ nhằm tìm kiếm ý kiến của tòa án. 

Philippe Sands, một thành viên của nhóm pháp lý Mauritius tại ICJ, cho biết bước tiếp theo sẽ là để Anh và Mauritius làm việc bàn giao: “Một cách sẽ được tìm thấy để tiến lên phía trước, bảo vệ quyền lợi của mọi người như những gì tòa án đã nói”.

Kim Sang
.
.
.