Khi công ty nhà nước “moi ruột” công quỹ

• Venezuela khủng hoảng chồng chất
• Venezuela khủng hoảng toàn diện
• Căng thẳng chính trị, kinh tế đang nhấn chìm Venezuela

Ngày 6-3, cơ quan Tổng thanh tra Nhà nước Venezuela yêu cầu Viện Công tố nhân dân nước này điều tra và truy tố 5 cựu và đương kim lãnh đạo Công ty Dầu khí nhà nước Petroleos de Venezuela SA (PdVSA) “rút ruột” công quỹ, bằng cách “hét” giá thuê dàn khoan dầu cũ rích có tên  Sao Thổ của Công ty PetroSaudi International Ltd.

Tổng thanh tra Nhà nước Venezuela cũng yêu cầu truy tố quan chức thứ sáu, vì người này dùng ảnh hưởng để ép PdVSA ký hợp đồng thuê Sao Thổ của PetroSaudi.

Chủ PetroSaudi là ông hoàng Turki bin Abdullah Al Saud, người tiếp Thủ tướng Nga Medvedev đến dự tang lễ Vua Abdullah của Ả rập Xê út hồi năm 2015.

Cơ quan Tổng thanh tra nhà nước - giữ vai trò bảo đảm sử dụng tài sản quốc gia đúng mục đích - và Viện Công tố nhân dân (phụ trách truy tố) từ chối bình luận với WSJ.

Viện Công tố nhân dân tập trung điều tra PdVSA, trong khi không có bất kỳ quan chức nào của PetroSaudi bị cáo buộc sai phạm.

Từ “nắm đấm lớn” để Venezuela trở thành “siêu cường” khí đốt…

Vụ thuê dàn khoan Sao Thổ để khai thác nguồn khí thiên nhiên, mà  PdVSA nói sẽ giúp Venezuela trở thành “siêu cường” về khí đốt. Nhưng toàn bộ dự án khai thác xa bờ Mariscal Sucre chưa hề sản xuất được chút khí đốt nào.

Nhà phân tích Antero Alvarado của Công ty Tư vấn GasEnergy Latin America nói: “Dự án Mariscal Sucre là tài sản vô dụng của PdVSA. Họ đổ vào đó hàng tỉ đôla mà chẳng thu được gì”.

Dàn khoan Sao Thổ chỉ khoan 3/16 giếng trong gần 7 năm, chậm hoạt động vì phải sửa chữa và thiếu sự hỗ trợ của PdVSA, theo các cựu công nhân.

Tony Paul, Tổng giám đốc Hiệp hội Chuyên gia năng lượng khu vực Caribbean, nói một dàn khoan hoạt động trong điều kiện và độ sâu tương đương có thể khoan xong một giếng chỉ trong 2 tháng.

Tháng 9-2010, PdVSA đạt được một thỏa thuận thuê dàn khoan Sao Thổ với PetroSaudi (đóng năm 1983) với giá 485.000 USD/ngày trong 7 năm, theo bản sao hợp đồng mà tờ WSJ có được. 

Tháng 2 vừa qua, Quốc hội Venezuela đã mở cuộc điều tra riêng về hợp đồng thuê dàn khoan Sao Thổ. Nghị sĩ đối lập Luis Parra nói báo cáo điều tra nêu lẽ ra PdVSA chỉ nên thuê Sao Thổ với giá 230.000 USD/ngày: “Chẳng có lý do nào bào chữa cho sự chênh lệch giữa mức giá trung bình với cái giá quá đắt mà PetroSaudi tính với  PdVSA”.

Luật sư của PetroSaudi nói mức giá trên hợp lý, vì điều kiện lao động khó khăn ở Venezuela. Theo dữ liệu khai thác dầu RigLogix, giá trên cao hơn khoảng 20% do với giá trung bình của một vụ thuê dàn khoan của Mexico vào năm 2010.

Hồi tháng 4-2011, sau khi một chiếc phà đâm vào dàn khoan Sao Thổ, nó phải sửa chữa suốt nhiều năm, theo báo cáo điều tra của PdVSA về vụ va chạm. Báo cáo cho thấy Sao Thổ đã “lỗi thời” và vụ tổn thất của giếng khoan - hậu quả của vụ đâm va - là do thiết bị trên Sao Thổ bị hư hỏng nặng.

Báo cáo điều tra không đổ tội cho PetroSaudi trong vụ đâm va, nhưng nói công ty này “không thể trưng ra hầu hết các tài liệu bảo đảm an toàn bắt buộc”, và Sao Thổ thiếu nhiều phương tiện hoạt động cơ bản.

PdVSA nêu trong hợp đồng thuê Sao Thổ rằng dàn khoan này đã được kiểm tra, đạt điều kiện hoạt động hoàn hảo.

Luật sư của PetroSaudi nói Sao Thổ có các văn bản chứng nhận của quốc tế, 2 dàn khoan đều hoạt động tốt và được PdVSA chấp nhận, và việc hoãn khoan dầu - khí là do  “PdVSA gặp khó khãn về dòng tiền và làm ăn thất bát”.

…Đến 2 đống sắt vụn vì trúng quả lừa mua phải phế liệu

Sao Thổ hiện nằm yên mãi tận hải phận Venezuela, theo các công nhân của dự án Mariscal Sucre. Dàn khoan Người phát hiện Sao Hải Vương thì bị dỡ sắt bán phế liệu tại một bãi phế liệu của Ấn Độ.

Công nhân dầu khí Venezuela cho biết, 2 dàn khoan Sao Thổ và Người phát hiện Sao Hải vương “hoàn toàn không thể hoạt động”, nó chỉ đào được 10 giếng trong khoảng 70 giếng trong kế hoạch khoan giếng dầu - khí. 

Các cựu công nhân nói chiếc Người phát hiện Sao Hải Vương (đóng năm 1977) phải sửa chữa nhiều trong suốt thời gian thuê.

PetroSaudi nhận quả thầu cho PdVSA thuê dàn khoan này với giá 490.000 USD/ngày cho đến năm 2012. PetroSaudi lúc đó không có kinh nghiệm điều hành dàn khoan, nhưng vẫn nhận quyền điều hành chiếc tàu.

Năm 2010, khi một dàn khoan khác của PdVSA bị chìm, công ty này giao ngay việc tìm dàn khoan khác cho PetroSaudi mà không qua thủ tục gọi thầu, theo hồ sơ yêu cầu điều tra của Tổng thanh tra Nhà nước Venezuela ngày 6-3.

Một quan chức nói việc không gọi thầu chẳng có gì bất thường, vì vụ tìm dàn khoan khác diễn ra một năm sau khi cố Tổng thống Hugo Chavez sung công quỹ hàng trăm tàu phà khoan dầu, và không công ty khai thác lớn nào của nước ngoài quan tâm đến vụ gọi thầu của PdVSA.

Vào lúc PetroSaudi thương lượng hợp đồng, công ty này không có dàn khoan để cho thuê. 10 ngày trước khi ký hợp đồng, họ đã trả 260 triệu USD để mua chiếc Sao Thổ, theo hợp đồng và hồ sơ của bên bán.

Chiến dịch chống tham nhũng để trừng trị đối thủ

Những rắc rối của dự án Mariscal Sucre đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng kinh tế của Venezuela. Các quan chức bảo vệ pháp luật Mỹ nói  PdVSA lãng phí hàng ngàn USD khi bùng nổ cuộc khai thác dầu mỏ suốt 10 năm qua.

Khi cơn sốt này hạ nhiệt năm 2014, sản lượng khai thác giảm đã gây nên cuộc suy thoái trầm trọng nhất trong lịch sử Venezuela. Nước này rơi vào tình trạng thiếu thức ăn, tội phạm hình sự và tình trạng bất ổn bùng phát. 

PdVSA  không phản ứng về những cáo buộc lãng phí và tham nhũng. Đầu năm nay, Tổng thống Nicolas Maduro tuyên bố chống tham nhũng, vào lúc công quỹ cạn tiền và ông bị mất tín nhiệm cao. Ông Maduro nói: “Việc tái cơ cấu sẽ chữa trị nạn tham nhũng ở tất cả những phần đang rữa nát tại PdVSA”.

Bà Anabella Abadi, nhà phân tích chính sách công thuộc Tổ chức ODH Grupo Consultor (ở Caracas) nói đối tượng bị ông Maduro “soi” chính là những người chống đối ông, chứ không phải để giải quyết nạn tham nhũng lưu cữu lâu nay ở Venezuela. Theo bà Abadi: “Bạn không thể chống tham nhũng nếu không có sự minh bạch”.