Kỳ lạ thuật toán cứu mạng của nhà kinh tế học đạt giải Nobel 2012
Thuật toán ứng dụng trong hôn nhân bền vững
Ứng dụng của Giáo sư Al Roth thực chất là một loại hình toán học đã được nghiên cứu từ cách đây 50 năm, nhưng đã cứu mạng sống cho hàng trăm hay chính xác là hàng ngàn người. Vì sự nghiên cứu và cống hiến đó mà trong tuần giữa cuối tháng 10/2012 này, Giáo sư Al Roth đã vinh dự đón nhận Giải Nobel Khoa học Kinh tế năm 2012.
Giáo sư Al Roth đã chia sẻ niềm hạnh phúc này với Lloyd Shapley, người đàn ông đứng đằng sau thử nghiệm toán học có tuổi đời nửa thế kỷ. Câu chuyện bắt đầu vào năm 1962 khi Lloyd Shapley và David Gale đã xuất bản một bài báo trong đó họ đã chứng minh về thuật toán là gì - phương pháp tính toán dần dần - có thể giải quyết thứ mà họ mô tả là "trục trặc hôn nhân bền vững".
Cụ thể nếu bạn có một nhóm đàn ông, một nhóm phụ nữ, liệu thuật toán có thể ghép họ thành đôi trong một cuộc hôn nhân bền vững nhất không? Tính bền vững ở đây có nghĩa là không có 2 người thích ở bên nhau mà là "một cuộc hôn nhân" thích ứng.
 |
| Chân dung Giáo sư Al Roth, nhà kinh tế học đoạt giải Nobel Khoa học Kinh tế năm 2012, công trình nghiên cứu của ông được cho là đã cứu nhiều người. |
Giáo sư Al Roth giải thích: "Ý tưởng của họ là người đàn ông sẽ bắt đầu lựa chọn người phụ nữ yêu thích của họ, và người phụ nữ sẽ từ chối nhưng lời đề nghị là thứ mà họ thích nhất. Và họ sẽ không ngay lập tức chấp nhận lời đề nghị đó. Tất cả những lời chấp nhận sẽ được hoãn đến cùng. Vì vậy ở đây có một khái niệm mới gọi là "Thuật toán chấp nhận hoãn lại".
Người phụ nữ sẽ "giữ" lời đề nghị tốt nhất mà họ đã nhận từ người đàn ông và từ chối phần còn lại. Người đàn ông bị từ chối sau đó sẽ đưa ra một lời đề nghị nhằm tiến tới một sự lựa chọn khác của họ. Tại mỗi giai đoạn, người phụ nữ sẽ nhận một lời đề nghị mới và họ sẽ so sánh với lời đề nghị mà họ đang giữ từ người đàn ông. Giáo sư Al Roth giải thích: "Trong số những lời đề nghị ấy, người phụ nữ sẽ chọn ra một lời đề nghị được cân nhắc là tốt nhất. Vì thế người đàn ông bị từ chối ở vòng đầu cũng có nghĩa sẽ bị loại ở vòng hai. Việc sẽ tiếp tục cho đến khi không người đàn ông nào đưa ra bất kỳ lời đề nghị nữa cũng như không còn lời từ chối nào nữa - cũng như không có người đàn ông nào đưa ra tới 2 lời đề nghị với cùng một người phụ nữ. Đến một lúc lời đề nghị từ ảo đã biến thành lời chấp nhận thực tế".
Nếu bạn đang bối rối bởi tất cả điều này thì chỉ mỗi cá nhân bạn mới lâm vào tình trạng đó. Nó không phải là một bài tập đơn giản. Mà hiệu nghiệm hẳn hoi. Và đó là "sự bền vững" khi không có 2 người tự thích người đối diện mà là người do chính thuật toán quy định nên. Giáo sư Al Roth nói: "Nếu người đàn ông thích phụ nữ mà ông muốn làm bạn thì hãy bắt đầu từ một lời từ chối để hiểu xem tình cảm tiến triển như thế nào đã".
Thuật toán tìm thận hiến tặng
Rõ ràng thuật toán hôn nhân kỳ lạ này đã toát lên một sự hữu ích tiềm tàng. Ý tưởng "Thuật toán hôn nhân" chính là nền tảng toán học của Giáo sư Al Roth sau này, một sự nghiệp nghiên cứu giành giật hạnh phúc cho con người. Giáo sư Al Roth kể: "Tôi bắt đầu nghĩ rằng làm cách nào để đưa thuật toán ứng dụng vào thực tế cuộc sống".
Trong số các ý tưởng của Giáo sư Al Roth là ý nghĩ về việc ông có thể tạo ra một cuộc trao đổi một thứ bình thường nhưng là sản phẩm hết sức quan trọng: thận người. Nhưng Giáo sư Al Roth không giống như nhiều nhà kinh tế học khác, chấp nhận ý nghĩ rằng một thị trường thận trên toàn cầu là không khởi sắc. Vì thế ông bắt đầu sử dụng "thuật toán hôn nhân" của mình để thiết kế nên một cuộc trao đổi thận, nơi tiền không hiện diện.
Giáo sư Al Roth giải thích: "Vấn đề chính là thận của một số người đã hư nhưng họ có thể sống trong một thời gian bằng cách chạy thận nhân tạo mặc dù thật sự họ cần một ca ghép thận đúng nghĩa. Có một sự thiếu hụt thận từ người chết hiến tặng và tốt hơn hết trong mọi trường hợp là nhận thận từ người sống hiến tặng".
Người ta thường sẵn sàng từ bỏ một quả thận cho người mình yêu thích. Nhưng đôi khi thận của người hiến tặng và người nhận lại không tương thích, vì vậy cần có một nơi để trao đổi thận. Giáo sư Al Roth nói: "Bạn có thể nhận cùng với thận từ một bệnh nhân không tương xứng và nếu mọi thứ diễn ra thuận lợi, rồi thì mỗi bệnh nhân sẽ nhận một quả thận thích hợp từ người hiến tặng khác.
Một quy trình đơn giản để có được 2 cặp thận. Hiện tại chúng tôi có thể tổ chức nhiều chuỗi trao đổi phức tạp hơn cho phép nhiều người nhận thận sống hơn. Câu hỏi ở đây là phải cần bao nhiêu ca cấy ghép để bạn có thể nhận một cặp thận từ các bệnh nhân hiến tặng. Giả sử có 2 nhà tài trợ thận không tương thích cho một bệnh nhân mà người này có thể trao đổi với người khác thì đó là một điều tuyệt vời. Chúng ta sẽ có đến 2 lần ghép thận mà trong điều kiện khác sẽ không thể xảy ra. Và cũng có thể sẽ có 2 cặp thận khác được trao đổi 2 chiều với nhau. Vì thế chúng ta sẽ có tới 4 ca cấy ghép"
