Một mạng người chết oan ở Afghanistan được bồi thường bao nhiêu?
Trên thực tế, theo các quy định và luật quốc tế, Mỹ không nhất thiết phải bồi thường cho những gia đình có người thân bị thiệt mạng do những hoạt động quân sự của mình.
Nhưng ở Afghanistan, Mỹ chưa có bất kỳ một quy trình bồi thường tiêu chuẩn nào cho của hàng ngàn thường dân bị giết hoặc bị thương trong các chiến dịch quân sự của Mỹ tại đất nước Nam Á này.
 |
| Đất nước Afghanistan bị tàn phá bởi chiến tranh. Ảnh Reuters. |
Tháng 3-2014, quân đội Mỹ đã "bồi thường" 1.000 USD cho một người đàn ông Afghanistan vì đã vô tình làm con trai ông thiệt mạng trong một chiến dịch truy quét khủng bố. 6 tháng sau, một người đàn ông khác ở Afghanistan lại nhận được 10.000 USD sau khi con của ông thiệt mạng trong một chiến dịch quân sự do Mỹ tiến hành.
Một người đàn ông có tên Haji Allah Dad, 68 tuổi, đã phải nói lời vĩnh biệt với 20 người thân, trong đó có vợ chồng người anh ruột, trong một chiến dịch đặc biệt của Mỹ hồi tháng 11-2016.
Đau xót là thế, dù tiền bạc chẳng mua lại được người thân, nhưng Allah Dad vẫn chưa nhận được khoản "phí khóc thương" nào từ quân đội Mỹ, thay vào đó là khoản tiền ít ỏi từ Chính phủ Afghanistan.
Theo Trung tâm nghiên cứu các vấn đề dân sự trong xung đột, một trung tâm vận động và nghiên cứu có trụ sở tại Mỹ, quân đội Mỹ bắt đầu "bồi thường" cho các gia đình nạn nhân Afghanistan vào năm 2005 như một cách để đối phó với phiến quân Taliban, trong khi Taliban đã tiến hành cách này để chiếm ưu thế về ảnh hưởng và thiện cảm từ người dân sau mỗi đợt không kích đẫm máu của quân đội Mỹ.
Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ Adam Stump cho biết, quân đội nước này đã giao thẩm quyền quyết định mức bồi thường cho các chỉ huy tại địa phương đó, bởi họ là những người có thể đánh giá tốt nhất về tình hình chiến sự cũng như thương vong.
Hơn nữa, cách tiếp cận để đưa ra khoản bồi thường của quân đội Mỹ chủ yếu dựa trên "lời khuyên" của những cộng sự người Afghanistan. Nhiều nhà hoạt động vì quyền dân sự đã chỉ trích hệ thống quy tắc bồi thường này quá đỗi bất công và khó hiểu, đặc biệt đối với những người Afghanistan nghèo và ít được tiếp cận với giáo dục.
Họ cũng chỉ trích sự thiếu nhất quán và một tiêu chuẩn nhất định đang khiến cho những người dân ở Afghanistan bị thiệt thòi vì người thân thiệt mạng trong những cuộc xung đột.
Bà Marla Keenan, Giám đốc chương trình tại Trung tâm nghiên cứu các vấn đề dân sự trong xung đột, cho biết: "Một người đàn ông ở Kandahar có thể kiếm 4.000 USD cho chiếc xe bị hỏng của mình, trong khi một phụ nữ ở Gardez bị mất con được bồi thường 1.000 USD.
 |
| Một thường dân bị thương sau trận không kích. Nguồn Pinterest |
Đây thực sự là một vấn đề nan giải khi chúng ta quyết định bồi thường cho những người bị thương hoặc có mất mát trong những chiến dịch quân sự mà chẳng có tiêu chuẩn công bằng nào". Trong trường hợp của Allah Dad, ông chẳng nhận được khoản bồi thường nào của quân đội Mỹ mà là từ Chính phủ Afghanistan.
Vụ tấn công đã giết chết thân nhân của ông tại Boz, một thị trấn gần Kunduz, cũng khiến 33 thường dân khác thiệt mạng và 27 người bị thương khi quân Mỹ và Afghanistan bắn trả quân Taliban trú tại nhà dân.
Theo Đại tá Bill Salvin, phát ngôn viên quân sự Mỹ tại Afghanistan, phía Mỹ đã không đưa ra bất kỳ một khoản bồi thường nào, giao toàn quyền cho Chính phủ Afghanistan giải quyết. Không ai biết nguyên nhân vì sao.
Ông Dahmoud Danish, phát ngôn viên của chính quyền tỉnh Kunduz cho biết, Chính phủ Afghanistan đã trả 100.000 Afghanis (tương đương 1.500 USD) cho mỗi nạn nhân thiệt mạng và 50.000 Afghanis cho mỗi người bị thương.
Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất về "thanh toán chia buồn" là sau cuộc không kích năm 2015 ở Kunduz phá hủy một bệnh viện của Tổ chức Bác sĩ không Biên giới khiến 42 người thiệt mạng và 37 người bị thương, trung bình Mỹ đã trả 3.000 USD cho những người bị thương và 6.000 USD cho những người bị giết.
Theo một số tài liệu của hãng Reuters, các lực lượng quân sự Mỹ đã chi 1,2 triệu USD cho các gia đình ở Afghanistan, trong đó bồi thường cho 101 người chết, 270 người bị thương từ cuối năm 2013 đến 2016. Phần lớn người thiệt mạng là thường dân, trong khi đó, chỉ có năm trong số các khoản bồi thường là dành cho các thành viên của Chính phủ.
