Nhà tù tư nhân không an toàn

• Hệ thống nhà tù hiện đại của NaUy
• Nhà tù trên độ cao kỷ lục
• Nhà tù tư nhân - "gà đẻ trứng vàng" cho giới đầu tư

Ngày 18.8, thứ trưởng Bộ Tư pháp Sally Yates thông báo quyết định trên, trong một văn bản chỉ đạo các quan chức ngưng gia hạn hợp đồng với các nhà tù do tư nhân điều hành để kiếm lời (viết tắt nhà tù tư nhân) một khi hợp đồng hết hạn hoặc “co nhỏ tầm mức hợp đồng”, để phù hợp với số tù phạm đang giảm mạnh tại Mỹ.

Biện pháp này cũng phù hợp với chủ nỗ lực của Tổng thống Mỹ Barack Obama, để cải tổ hệ thống tư pháp Mỹ vốn được ông nhận định là giam nhốt quá nhiều người, nhất là người thuộc các cộng đồng thiểu số. Hồi tháng 7-2015, ông Obama từng là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm một nhà tù liên bang ở Oklahoma.

Theo Nhà Trắng, năm 2015, Mỹ chiếm 25 % số tù phạm bị giam nhốt của toàn thế giới, dù dân số Mỹ chỉ chiếm 5 % dân số thế giới.

Chả biết bao giờ hết tù phạm ở nhà tù tư nhân

Trong văn bản chỉ đạo, bà Yates viết: “Các nhà tù tư nhân đã giữ một vai trò quan trọng trong một giai đoạn khó khăn. Nhưng chúng không hiệu quả cho bằng các nhà tù do chính phủ điều hành”. Vị  thứ trưởng  nói Bộ Tư pháp trong 5 năm tới sẽ xem xét lại các hợp đồng đối với những nhà tù tư nhân  khi chúng đến thời điểm gia hạn. Bà cho biết các hợp đồng phải bị giảm thời hạn hoặc được cho phép kết thúc hợp đồng.

Bà Yates nói “rất khó biết chính xác” khi nào các nhà tù tư nhân sẽ không còn tù phạm cấp liên bang.  Bà nói mục tiêu là “giảm thiểu và cuối cùng là chúng ta chấm dứt sử dụng các nhà tù tư nhân. Các nhà tù này không đạt đúng tầm về hoạt động quản giáo, các chương trình và nguồn lực. Về thực chất,họ không tiết kiệm kinh phí, và theo một báo cáo mới đây của thanh tra Bộ Tư pháp, các nhà tù tư nhân không đạt tầm mức an ninh-an toàn”.

Bà Yates nói các quan chức Bộ Tư pháp và Cục đặc trách nhà tù liên bang đã bàn luận nhiều tháng về việc chấm dứt sử dụng nhà tù tư nhân. Năm 2013, bà Yates từng nói số tù phạm bắt đầu giảm, là cơ hội để tái đánh giá việc sử dụng nhà tù tư nhân.

Văn bản chỉ đạo của Bà Yates tiếp sau một báo cáo của văn phòng tổng thanh tra Bộ Tư pháp, chỉ trích các nhà tù tư nhân không đảm bảo cùng độ an toàn và an ninh như ở các nhà tù thuộc Cục đặc trách nhà tù liên bang. Hiện 13/146 nhà tù của chính phủ do tư nhân điều hành. Tính đến cuối năm 2015, có 22.600 tù nhân ở 13 nhà tù tư nhân này, giảm so với 40.000 tù nhân năm 2014. Các nhà tù này thường nhốt các tù phạm có mức độ nguy hiểm thấp và chỉ còn 90 tháng tù (hoặc ít hơn) còn lại trong bản án tù đã tuyên với họ.

Trong khi đó, trang web của Bộ Tư pháp cho con số tổng cộng 22.100 tù phạm,tương đương 12 % tổng số tù phạm ở Cục đặc trách nhà tù liên bang. Thứ trưởng Yates nói Cục đặc trách nhà tù liên bang “đã có những bước” thực hiện chỉ đạo của bà. Như 3 tuần trước, Cục này từ chối gia hạn hợp đồng thuê 1.200 giường cho tù nhân ở một nhà tù hạt Cibola (bang New Mexico). Theo một kênh truyền hình địa phương, cảnh sát trưởng hạt này nói việc đóng cửa nhà tù sẽ tác động tiêu cực đến cư dân địa phương.

Bà Yates cũng cho biết Cục đặc trách nhà tù liên bang sẽ sửa đổi một đề nghị hợp đồng 10.800  giường cho tù phạm thành một hợp đồng chỉ thuê tối đa 3.600 giường. Điều này sẽ cho phép Cục giam nhốt tù phạm ở ít nhất 3 nhà tù tư nhân kể từ năm 2017. Và từ ngày 1.5.2017, tổng số tù phạm ở nhà tù tư nhân sẽ dưới 14.200 tù phạm.

Những cái chết đáng ngờ ở nhà tù do tư nhân điều hành

Gần đây, tạp chí chuyên đề nhà tù Mother Jones đăng một phóng sự 35.000 chữ của một nhà báo giả làm một quản ngục ở bang Louisiana, chỉ ra những sai sót nghiêm trọng của các nhà tù tư nhân. Hồi đầu năm 2016, tạp chí Nation cũng viết về những cái chết trong những hoàn cảnh đáng ngờ ở các nhà tù tư nhân.

Báo cáo của  văn phòng tổng thanh tra Bộ Tư pháp Mỹ kết luận rằng nhiều sự cố về an ninh-an toàn ở các nhà tù tư nhân, hơn là ở các nhà tù của Cục đặc trách nhà tù liên bang. Ví dụ: các nhà tù tư nhân có tỉ lệ hành hung cao hơn (tù phạm tấn công tù phạm hoặc tù phạm tấn công nhân viên quản ngục).

Bên cạnh đó, trung bình mỗi năm các nhà tù tư nhân có số điện thoại di động được tuồn lén cho tù phạm cao hơn gấp 8 lần so với số vụ tuồn lén này ở nhà tù liên bang.  Báo cáo cho biết: trong vài năm qua, số vụ gây rối ở các tù tư nhân đã dẫn đến “sự tổn thất cơ sở nặng nề, nhiều người bị thương và có cả cái chết của một quản ngục”.

Báo cáo dẫn nhiều ví dụ về các vụ gây rối ở những nhà tù tư nhân, gồm vụ gây loạn hồi tháng 5.2012 ở Trung tâm giam giữ Hạt Adams (bang Mississippi) khiến 20 người bị thương, một quản ngục bị giết. Vụ này có sự dính líu của 250 tù phạm bất mãn với chất lượng thức ăn và dịch vụ chăm sóc y tế.

Bà Yate viết: “Vấn đề thực tế là dịch vụ và an ninh, an toàn ở các nhà tù tư nhân không thể sánh bằng nhà tù của Cục đặc trách nhà tù liên bang, và nay,do số tù phạm giảm ở nhà tù liên bang, chúng tôi vừa có cơ hội vừa có trách nhiệm xử lý vấn đề này”.

Cơ quan này bắt đầu ký hợp đồng với các công ty tư nhân từ năm 1997, vào lúc các nhà tù bị quá tải tù phạm. Báo cáo của văn phòng tổng thanh tra Bộ Tư pháp cho biết Cục đã chi 639 triệu USD để ký hợp đồng với các nhà tù tư nhân trong năm tài khóa 2014.

Phòng giam tập thể ở một nhà tù tư nhân.

Bộ Tư pháp Mỹ không có quyền trực tiếp đối với các nhà tù tư nhân vốn giam nhốt hơn 91.000 tù phạm trong năm 2014. Bộ  cũng không có quyền đối với các cơ sở giam nhốt người nhập cư cũng do công ty tư nhân điều hành sau khi đã ký hợp đồng với Bộ an ninh nội địa. Tổ chức hỗ trợ người nhập cư Mạng lưới giám sát giam nhốt đã kêu gọi Bộ này noi gương Bộ Tư Pháp trong việc ngưng hợp đồng với các công ty tư nhân điều hành các nhà tù giam nhốt người nhập cư.

Trong một tuyên bố, Lực lượng thực thi di trú-hải quan (ICE,một nhánh của Bộ An ninh nội địa, phụ trách mảng nhà tù chỉ giam nhốt người nhập cư) nói “ICE dùng các mô hình khác nhau để đáp ứng nhu cầu giam nhốt của cơ quan,đồng thời vẫn bảo vệ nguồn tiền của dân đóng thuế”.  Nhưng tuyên bố này không đề cập việc đóng cửa các nơi giam nhốt người nhập cư do tư nhân điều hành.

Theo  nhận định một số chuyên gia, văn bản chỉ đạo của bà Yates có ý nghĩa, vì các nhà tù liên bang do tư nhân điều hành chỉ giam giữ một số ít trong  tổng tổ tù phạm.

Các công ty sắp hết thời hưởng lộc từ dịch vụ nhà tù tư nhân

Theo báo Washington Post, có thể văn bản chỉ đạo của bà Yates sẽ đụng phải sự phản đối của các công tư tư nhân mở dịch vụ nhà tù. Trong một tuyên bố ngày 18-8, người phát ngôn Jonathan Burns của Công ty cải huấn Mỹ (CCA) chỉ trích báo cáo của văn phòng tổng thanh tra Bộ Tư pháp Mỹ “có quá nhiều sai sót đáng kể”.

Ông Burns viết: “Tác giả báo cáo tự do thừa nhận họ không thể đánh giá toàn bộ các yếu tố đóng góp vào các dữ liệu, và họ không nêu được tác động của những yếu tố như số tù nhân bị nhốt, phạm vi và tính hiệu quả của nỗ lực ngăn chặn tuồn lén đồ dùng bị cấm vào nhà tù tư nhân. Các phát hiện không tương ứng với những nghiên cứu độc lập đã chứng minh các cơ sở của chúng tôi đạt ngang bằng hoặc thậm chí tốt hơn về vấn đề an ninh-an toàn, hoặc sự hồi đáp tuyệt vời mà chúng tôi có được từ các đối tác ở tất cả các cấp chính quyền”.

Người phát ngôn của CCA nói văn bản chỉ đạo của bà Yates chỉ tác động đến các nhà tù thuộc Cục đặc trách nhà tù liên bang, là những nhà tù chỉ chiếm 7 % trong hoạt động của CCA. Dù vậy, cổ phiếu của GEO và CCA đã trượt giá trị hơn 39 % và  35 %.

Issa Arnita, người phát ngôn của công ty nhà tù Management and Training Corporation bày tỏ sự thất vọng trước quyết định của Bộ Tư pháp: “Nếu Bộ quyết kết thúc hợp đồng chỉ dựa trên số tù nhân giảm, thì Bộ nên có vài giải thích, đàng này quyết định dựa trên chuyện chi phí, an ninh-an toàn và chương trình thì hoàn toàn sai”.

CCA và GEO hiện điều hành 13 nhà tù tư nhân. Hai công ty này hưởng lộc lớn nhất trong một giai đoạn 30 năm,khi chính phủ Mỹ siết chặt việc tuyên án tù với tội phạm buôn bán ma túy, nhưng chính phủ Mỹ lại không mở rộng hệ thống nhà tù cấp liên bang để chứa số tù phạm tăng cao. Phòng giam tập thể ở một nhà tù tư nhân.