Tổng thống Syria sẽ cho thi hài điệp viên Eli Cohen "hồi hương"?

Trước đó (26/10), Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo, cuộc đàm phán tiếp theo về việc tìm giải pháp chấm dứt cuộc xung đột ở Syria sẽ diễn ra sớm nhất là vào cuối tuần này. Đồng thời thừa nhận sự tham dự của Iran là cần thiết trong các nỗ lực ngoại giao nhằm tìm giải pháp cho cuộc nội chiến tại quốc gia Trung Đông này. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Nga cho biết, chỉ trong 3 ngày (25, 26 và 27/10), không quân Nga đã không kích 285 mục tiêu khủng bố thuộc Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và nhóm phiến quân Mặt trận Al-Nusra ở Syria…

50 năm và lâu hơn nữa

Cuộc nội chiến tại Syria đã kéo dài hơn 4 năm, khiến khoảng 250.000 người thiệt mạng, hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn, tạo ra cuộc khủng hoảng người di cư tồi tệ tại châu Âu. Và những diễn biến hiện nay tại Syria đang khiến dư luận, nhất là người dân trong khu vực nhớ tới điệp viên nổi tiếng của Israel, ông Eli Cohen. Bởi cho tới nay, Eli Cohen vẫn được đánh giá là điệp viên xuất sắc nhất của cơ quan tình báo Israel Mossad vì hơn 2 năm sau khi chết (18/5/1965), những tin tức của ông vẫn giúp nhà nước Do Thái giành chiến thắng trong cuộc chiến 6 ngày (kết thúc hôm 10/6/1967) với Syria. Và 50 năm trước (tháng 11/1965), bà Nadia, vợ điệp viên nổi tiếng nhất Mossad Eli Cohen từng viết thư cho cố Tổng thống Hafez al-Assad, cha đẻ của đương kim Tổng thống Syria Bashar al-Assad, yêu cầu được đưa thi hài chồng về an táng tại Ai Cập, nhưng bất thành.

Eli Cohen.

Hơn 50 năm trước (sáng sớm 18/5/1965), tại quảng trường liệt sỹ (Maryr's Square) ở thủ đô Damascus của Syria, điệp viên Eli Cohen bị treo cổ. Và nhân kỷ niệm 39 năm ngày chết của chồng (18/5/1965 - 18/5/2004), bà Nadia đã trả lời phỏng vấn tạp chí "Trung gian" của Syria.

Bài trả lời phỏng vấn này từng gây sự chú ý đặc biệt của dư luận tại Israel và Syria, bởi bà Nadia tiếp tục yêu cầu Chính phủ Israel gây áp lực với Chính phủ Syria để đưa xác chồng về chôn tại quê nhà. Ngoài ra, bà Nadia cho công bố bức thư để lại của chồng "Tôi hối hận vì đã thực hiện nhiệm vụ này" và chính động thái này đã khiến Chính phủ Israel vô cùng tức giận. Bởi Chính phủ Israel từng mong một ngày nào đó Syria sẽ trả hài cốt Eli Cohen để quốc gia Do Thái này có thể quốc táng ông, bởi họ đã để sẵn ngôi mộ với hàng chữ Kaddish (Vị Thánh của tổ quốc) cho điệp viên này. Eli Cohen được người dân Israel kính trọng tại quốc gia Do Thái.

Theo giới truyền thông, anh em nhà Cohen là Abraham và Maurice từng nhiều lần gửi thư đề nghị Chính phủ Israel can thiệp để Syria trả lại hài cốt của ông Eli Cohen. Sau khi ông Maurice qua đời năm 2006, bà Nadia lãnh đạo chiến dịch này cho tới nay. Vợ Eli Cohen từng tuyên bố, sẽ tiếp tục đấu tranh với Chính phủ Israel, thậm chí kiện lên toà án quốc tế để đưa hài cốt chồng về an táng. Tên gọi đầy đủ của Eli Cohen là Eliahu ben Shaoul Cohen (16/12/1924 - 18/5/1965), ông sinh ra trong một gia đình Do Thái ở Alexandria, Ai Cập.

Lọt vào tầm ngắm

Đến năm 32 tuổi, Eli Cohen chuyển tới Israel sinh sống và nhanh chóng lọt vào tầm ngắm của cơ quan tình báo Mossad bởi sự thông minh, thạo việc và từng sinh ra, lớn lên tại Ai Cập. Sau khi trở thành người của Mossad, Eli Cohen phải trải qua nhiều khoá huấn luyện đặc biệt: từ cách thu thập tin tức tình báo, luyện trí nhớ, nghệ thuật làm quen, sử dụng điện đài, viết mực bí mật, đến sử dụng thành thạo mọi loại vũ khí, kể cả lái máy bay, xe tăng. Khoá huấn luyện cuối cùng là phải học thuộc kinh Coran để trở thành một người Hồi giáo chính thống. Đến năm 1960, sau khi hoàn thành xuất sắc các khoá huấn luyện, Eli Cohen được phái tới Syria hoạt động dưới vỏ bọc một thương nhân Syria muốn trở về tổ quốc để kinh doanh sau khi làm ăn thành đạt ở Argentina.

Ngay sau khi tới định cư tại thủ đô Damascus, Eli Cohen đã mua một biệt thự nằm đối diện với Bộ tổng tham mưu Syria. Chỉ một thời gian ngắn sau, Eli Cohen đã làm quen với Muazelz, cháu nội của Tổng tham mưu trưởng quân đội Syria Kellium. Kể từ đó, ngôi nhà của Eli Cohen trở thành nơi qua lại, ăn uống, nghỉ ngơi thường xuyên của Muazelz. Và thông qua Muazelz, Eli Cohen làm quen với một số quan chức cấp cao trong chính quyền và quân đội Syria. Trong số này đáng chú ý nhất là ông Amin al-Hafiz, người sau này trở thành Thủ tướng và Tổng thống Syria (27/7/1963 - 23/2/1966).

Eli Cohen và vợ Nadia.

Sau khi làm quen, Eli Cohen thường xuyên mua những vật kỷ niệm đắt tiền tặng vợ chồng Amin al-Hafiz và từ đó tình cảm giữa họ càng trở nên thân thiết. Tháng 2-1963, Muazelz thông báo cho Eli Cohen biết, đảng Baath chuẩn bị chính biến. Ngay sau khi nhận được tin này, Eli Cohen đã lập tức báo cho Mossad. Nhưng khi đó lãnh đạo Mossad cho rằng, đảng Baath chưa đủ khả năng tiến hành chính biến, và đây chỉ là tin đồn của một vài người không quan trọng trong đảng Baath.

Nhưng khoảng 1 tháng sau, đêm 8/3/1963, đích thân Muazelz đã chỉ huy quân đội đánh chiếm Bộ tổng tham mưu và đảng Baath đảo chính thành công. Sau khi tân nội các được thành lập, ông Amin al-Hafiz được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Nội vụ. Hè năm 1963, nội bộ đảng Baath liên tiếp xảy ra đấu đá và ông Amin al-Hafiz được cử làm Chủ tịch Uỷ ban cách mạng kiêm Tổng tư lệnh lực lượng vũ trang. Tới lúc này, ông Amin al-Hafiz liền đưa Eli Cohen vào ban lãnh đạo mới của mình. Và một lần ông Amin al-Hafiz đã hỏi thẳng Eli Cohen, có muốn trở thành Bộ trưởng Quốc phòng?

Khi tin này được báo về đại bản doanh Mossad, một lần nữa lãnh đạo và những chuyên gia hàng đầu của Mossad lại phải họp để đưa ra quyết định. Và kết luận, nếu để Eli Cohen trở thành Bộ trưởng Quốc phòng Syria sẽ lợi bất cập hại bởi khi đó thân phận thật của điệp viên sẽ bị phơi bầy.

Cái giá phải trả

Sau khi nhận được chỉ thị và hướng dẫn của Mossad, Eli Cohen lập tức bắt tay vào thu thập tin tức tình báo từ những nhân vật trọng yếu trong ban lãnh đạo mới của Syria và các thông tin này đã giúp Israel phản ứng có hiệu quả trước những động thái của các nước hữu quan. Ví dụ như tình hình bố phòng cùng những bản đồ quân sự của quân đội Syria trên cao nguyên Golan; Syria vừa mua máy bay chiến đấu mới MIG-21 và 200 xe tăng hiện đại nhất của Liên Xô; Syria vừa đưa vào sử dụng loại pháo lớn do Liên Xô sản xuất có tầm bắn xa tới 240km; tình hình lực lượng hải quân của Syria; Syria chuẩn bị cắt nguồn cung cấp nước từ con sông Jordan chảy vào Israel...

Eli Cohen bị treo cổ.

Rất nhiều tin tức của Eli Cohen báo về đã được lãnh đạo Mossad báo cáo trực tiếp lên Thủ tướng để kịp thời gian tính. Ngày 13/11/1964, Israel dùng máy bay trả đũa chính xác từng vị trí trọng pháo của Syria vừa bắn vào vùng định cư Dan, Dafna và Shear Yishuv của nhà nước Do Thái. Việc này khiến cơ quan an ninh và tình báo Syria đặt dấu hỏi lớn - tại sao nhiều tin tức tuyệt mật bị Israel biết trước và họ đã tiến hành nhiều cuộc điều tra, thanh lọc, nhưng không phát hiện ra kẻ nằm vùng.

Eli Cohen từng trực tiếp bàn bạc nhiều bí mật quốc gia với giới thượng lưu, quan chức cao cấp trong Chính phủ Syria, là người duy nhất không xuất thân từ quân đội nhưng được phép quan hệ với giới quân sự. Và ông Eli Cohen khéo léo đến độ được trực tiếp thảo luận về hệ thống phòng thủ tại Golan với các cấp chỉ huy của cao nguyên này. Cao nguyên Golan thuộc về Syria và hệ thống phòng thủ tại đây được xây dựng rất kỹ càng với nhiều địa đạo ngóc ngách, không ai biết toàn bộ hệ thống phòng thủ của cao nguyên này, trừ Tổng thống và Bộ trưởng Quốc phòng. Eli Cohen đã gửi về 2 đề án quan trọng nhất của Syria, đó là kế hoạch chiến lược về đường sông, đường  biển và tuyến phòng thủ tại cao nguyên Golan.

Với trí nhớ tuyệt vời, Eli Cohen đã vẽ lại từng lô cốt ngầm đến hệ thống bẫy chống chiến xa. Thậm chí, Eli Cohen còn làm được một việc ngoài sự mong ước - đề nghị Syria trồng giàn cây eucalyptus (loại cây có nhiều lá xanh) gần những trọng pháo của nước này. Vì thế khi trận chiến 6 ngày xảy ra, Israel biết chính xác từng địa điểm để triệt hạ toàn bộ những trọng pháo này. Cao nguyên Golan - nơi được coi là bất khả chiến bại của Syria đã thuộc về Israel và thông tin của Eli Cohen là yếu tố quyết định cho thành công này.

Hoạt động của Eli Cohen rất kín kẽ nên cơ quan an ninh và tình báo Syria không phát hiện ra sơ suất và họ sẽ không thể biết ai đã cung cấp tin tức cho Israel nếu điệp viên này không phải báo cáo thường xuyên tin tức về đại bản doanh Mossad. Ngày 21/1/1965, Eli Cohen bị cơ quan phản gián Syria bắt với đầy đủ chứng cứ buộc tội sau khi họ phát hiện được tín hiệu phát ra từ biệt thự của điệp viên này. Khi mới hay tin này, Tổng thống Amin al-Hafiz không tin vào tai mình, bởi ông không thể ngờ người mình tin dùng - định bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng lại là điệp viên của Israel.

Ngay sau khi nhận được tin Eli Cohen bị bắt, cả Chính phủ Israel và cơ quan tình báo Mossad đã tiến hành nhiều chiến dịch cả chính trị lẫn ngoại giao trên phạm vi thế giới để cứu bằng được điệp viên quý giá này. Israel và Mossad đã lần lượt gặp và đề nghị Giáo hoàng, Tổng thống Pháp, Thủ tướng Canada, cùng nhiều chính trị gia nổi tiếng của Mỹ, châu Âu (thậm chí cử đặc sứ tới thủ đô Damascus) để tác động trực tiếp với Chính phủ Syria thả tự do hoặc giảm án cho Eli Cohen, nhưng đều thất bại. Đích thân Tổng thống Amin al-Hafiz ra lệnh tử hình Eli Cohen và ông đã phải ra đi sau vụ án gián điệp kể trên.