Tranh luận về quyết định từ chức của Tổng thống Nursultan Nazarbayev

• Tân Tổng thống Kazakhstan nhậm chức, đề nghị đổi tên thủ đô
• Ba thập kỉ chèo lái đất nước Kazakhstan của Tổng thống Nazarbayev

Bởi đây là vị trí quan trọng thứ hai tại quốc gia Trung Á này và diễn ra cùng ngày cựu Chủ tịch Thượng viện Kassym-Jomart Tokayev tuyên thệ nhậm chức Tổng thống lâm thời tại thủ đô Astana, sau khi ông Nursultan Nazarbayev bất ngờ từ chức hôm 19-3. 

Gần 4 năm trước (11-9-2015), ông Nursultan Nazarbayev cũng từng đưa ra quyết định khiến Kazakhstan - quốc gia có nền kinh tế lớn nhất Trung Á tranh luận, khi bổ nhiệm bà Dariga Nazarbayeva làm Phó Thủ tướng. Bởi khi đó dư luận đều coi đây là động thái để ông Nursultan Nazarbayev chuẩn bị cho con gái cả trở thành “tướng bà”. 

Theo giới truyền thông, cùng ngày ông Kassym-Jomart Tokayev tuyên thệ nhậm chức Tổng thống lâm thời, Quốc hội Kazakhstan đã tiến hành bỏ phiếu để đổi tên thủ đô nhằm vinh danh ông Nursultan Nazarbayev, người lãnh đạo đất nước gần 30 năm qua (từ năm 1991 và đây là nhiệm kỳ tổng thống thứ 5 của ông). 

“Astana hiện chính thức được đổi tên thành Nursultan”, hãng thông tấn nhà nước Kazinform củaKazakhstan đưa tin. "Tôi đề xuất đổi tên thủ đô Astana để vinh danh Tổng thống đầu tiên của đất nước này thành Nursultan", tân Tổng thống Kasym-Jomart Tokayev tuyên bố.

Cựu Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbayev.

Ông Kassym-Jomart Tokayev điều hành đất nước cho đến khi Kazakhstan tiến hành bầu cử tổng thống vào tháng 4-2020. Và ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức Tổng thống trước Quốc hội, ông Kassym-Jomart Tokayev đã đề xuất đổi tên thủ đô Astana thành Nursultan, và đánh giá cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev là chính trị gia có tầm nhìn của một nhà cải cách. 

Giới phân tích chính trị cho rằng, quyết định từ chức của ông Nursultan Nazarbayev chứng tỏ chính trị gia này thực sự muốn thúc đẩy tiến trình chuyển giao quyền lực ở quốc gia 18 triệu dân. 

Hơn 1 tháng trước (21-2), ông Nursultan Nazarbayev đã giải tán chính phủ vì "không đạt được những thay đổi tích cực" đối với nền kinh tế đất nước. Sau đó (25-2), ông Nursultan Nazarbayev đã ký sắc lệnh bổ nhiệm ông Aska Mamin làm tân Thủ tướng (giữ ghế Phó Thủ tướng thứ nhất từ tháng 9-2016), thay thế người tiền nhiệm Bakytzhan Sagintayev, bởi yếu kém trong điều hành kinh tế, mặc dù đất nước có những nguồn tài nguyên lớn về năng lượng.

Trong bài diễn văn đặc biệt được phát trực tiếp trên truyền hình, ông Nursultan Nazarbayev cho biết, quyết định từ chức "không hề dễ dàng". Đồng thời đề cao sự ổn định đất nước, cũng như nhấn mạnh - nhiệm vụ trong tương lai của tôi là bảo đảm thế hệ lãnh đạo mới lên nắm quyền, những người sẽ tiếp tục thực hiện các cải cách hiện nay của đất nước. 

Theo giới truyền thông, tuy đã từ chức Tổng thống, nhưng ông Nursultan Nazarbayev vẫn là người đứng đầu Hội đồng An ninh quốc gia và lãnh đạo đảng Nur Otan - vẫn có ảnh hưởng lớn để tác động tới tiến trình chính trị của Kazakhstan. 

Bởi ông Nursultan Nazarbayev được tôn vinh là "Nhà lãnh đạo của dân tộc" - được trao quy chế "Tổng thống đầu tiên - lãnh tụ dân tộc" và là người đứng đầu Hội đồng An ninh quốc gia trọn đời - được trao quyền hoạch định chính sách quốc gia kể cả khi không còn tại nhiệm. 

Trước khi được bầu làm Tổng thống Kazakhstan, ông Nursultan Nazarbaev (sinh năm 1940), đã giữ nhiều chức vụ quan trọng như Bí thư thứ nhất Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản nước Cộng hòa Soviet Kazakh và là người đứng đầu nước cộng hòa lớn thứ hai trong Liên bang Soviet. 

Sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, ông Nursultan Nazarbayev trở thành tổng thống đầu tiên của Kazakhstan và trong gần 3 thập niên cầm quyền, chính trị gia này đã khiến quốc gia Trung Á hoàn toàn thay đổi - từ một nước nghèo đói, hoang tàn thành quốc gia giàu có bậc nhất khu vực Trung Á - tăng gần 6 lần GDP - từ 26,9 tỷ USD trong thập niên 1990 lên 159,4 tỷ USD năm 2017.

Bà Dariga Nazarbayeva.

Theo giới truyền thông, trước khi được bầu làm Chủ tịch Thượng viện Kazakhstan hôm 20-3, bà Dariga Nazarbayeva được ông Nursultan Nazarbayev bổ nhiệm làm Phó Thủ tướng (11-9-2015), thay thế người tiền nhiệm Berdybek Saparbayev, chịu trách nhiệm về các vấn đề chính sách xã hội. 

Việc này diễn ra sau khi ông Nursultan Nazarbayev giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi tháng 4-2015. Và trước khi ngồi ghế Phó Thủ tướng, bà Dariga Nazarbayeva là Phó Chủ tịch Hạ viện. 

Do đó có những tin đồn cho rằng, việc bổ nhiệm bà Dariga Nazarbayeva khiến dư luận quan tâm hơn tới vấn đề "cha truyền con nối" ở Kazakhstan. Bởi theo giới chuyên môn, các nhà đầu tư nước ngoài đặc biệt quan tâm đến việc ai sẽ kế nhiệm ông Nursultan Nazarbayev bởi họ đã đầu tư hơn 200 tỷ USD vào Kazakhstan. 

Và những đồn đoán kể trên sẽ được chứng thực sau khi Kazakhstan tiến hành bầu cử tổng thống vào tháng 4-2020. Vì ông Kassym-Jomart Tokayev làm Tổng thống lâm thời tới thời điểm kể trên và ai là người sẽ lãnh đạo Kazakhstan khi đó luôn là câu hỏi lớn được dư luận và giới chuyên môn quan tâm.