Ðể ngân hàng yếu kém lên sàn, thống đốc phải ra tòa
Từ top 4 đến phá sản
Bankia là ngân hàng được thành lập vào tháng 12-2010, trên cơ sở hợp nhất 7 ngân hàng lớn của Tây Ban Nha, mỗi ngân hàng này đều có sự hiện diện và sức ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực hoạt động của mình. Dù là một vụ sáp nhập “khủng”, nhưng quá trình này chỉ mất 4 tháng. Caja Madrid, ngân hàng tiết kiệm lớn nhất Tây Ban Nha và sở hữu chính quyền, nắm cổ phần chi phối của ngân hàng hợp nhất.
Sau khi sáp nhập, lúc đầu Bankia thuộc sở hữu Công ty CP Banco Financiero y de Ahorros (BFA), và 7 ngân hàng kiểm soát BFA. Năm 2011, Bankia bán cổ phần ra công chúng lần đầu tiên (IPO). Đến năm 2012, Bankia trở thành ngân hàng lớn thứ 4 Tây Ban Nha, với 12 triệu khách hàng. Tuy nhiên, giới chuyên gia đã cảnh báo rủi ro của ngân hàng này, khi có đến 38 tỷ EUR tài sản liên quan bất động sản, là nhà băng nắm giữ bất động sản lớn nhất nước.
Và những cảnh báo đã thành sự thật. Ngày 7-5-2012, Rodrigo Rato đã từ chức Chủ tịch HĐQT của Bankia để mở đường cho một kế hoạch ứng cứu ngân hàng này của chính phủ. Đến ngày 10-5, Chính phủ Tây Ban Nha cho biết sẽ chuyển các cổ phần đại diện trong BFA thành cổ phần biểu quyết, khiến họ có số cổ phần kiểm soát 45% trong Bankia. Động thái quốc hữu hóa một phần này khiến chính phủ tiêu tốn 4,5 tỷ EUR.
 |
| Từ trái qua: Miguel Ángel Fernández Ordóñez (Mafo), Fernando Restoy và Julio Segura - 3 quan chức cấp cao phải hầu tòa vì để Bankia niêm yết. |
Đến ngày 25-5, giao dịch cổ phiếu của Bankia bị đình chỉ. Cũng trong ngày này, Bankia chính thức đệ đơn cầu cứu lên Chính phủ Tây Ban Nha, yêu cầu một gói ứng cứu trị giá 19 tỷ EUR, trở thành ngân hàng lớn nhất được ứng cứu trong lịch sử đất nước.
Ngân hàng có khoảng 10% lượng tiền gửi tiết kiệm quốc gia, cho biết gói ứng cứu là một phần của kế hoạch tái cơ cấu đã được HĐQT thông qua và có sự ủng hộ của chính phủ và BOS.
Như vậy, kể cả động thái quốc hữu hóa trước đó và kế hoạch ứng cứu này, Chính phủ Tây Ban Nha phải bỏ ra tới 23,5 tỷ EUR. Bankia, cộng với những yếu kém của hệ thống ngân hàng nước này, làm dấy lên lo ngại sẽ khiến nền kinh tế lớn thứ 4 khu vực đồng EUR phải tìm kiếm một gói ứng cứu tài chính quốc tế. Bankia cũng phải điều chỉnh lại báo cáo doanh thu năm 2011, từ lợi nhuận 309 triệu EUR xuống lỗ 4,3 tỷ EUR trước thuế và yêu cầu được miễn 1,4 tỷ EUR thuế để giảm lỗ.
Trước những diễn biến đó, Hãng đánh giá tín nhiệm Standard & Poor's đã hạ xếp hạng tín nhiệm của Bankia từ BBB - xuống BB+, tức cổ phiếu “có tính đầu cơ cao” (junk bond).
Standard & Poor's cũng hạ bậc tín nhiệm của BFA từ BB- xuống B+. Ngoài ra, hãng này cũng hạ tín nhiệm của 3 ngân hàng khác của Tây Ban Nha là Bankinter, Banco Popular và Banca Civica.
Thống đốc hầu tòa
Hôm 13-2 vừa qua, Tòa án Tối cao Tây Ban Nha đã gửi trát hầu tòa đối với cựu Thống đốc Miguel Ángel Fernández Ordóñez; cựu Phó Thống đốc Fernando Restoy, người hiện đang giữ chức Giám đốc Viện Ổn định tài chính của Ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS); và cựu Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Quốc gia (CNMV) Julio Segura vì thiếu trách nhiệm trong việc kiểm soát hoạt động IPO của Bankia.
 |
| Ảnh minh họa. |
Tòa án cũng mở lệnh điều tra đối với những quan chức cấp cao khác của BOS, như: Pedro Comín, Mariano Herrera, Pedro González, Jerónimo Martínez Tello và Javier Arístegui.
Theo đơn kiện của Hiệp hội Tín dụng liên bang (IFCA), tất cả những quan chức này chịu trách nhiệm giám sát hoạt động IPO của Bankia. Mặc dù đã nhận nhiều cảnh báo lặp đi lặp lại từ Thanh tra BOS về “khả năng tồn tại” của Bankia, rằng không nên để Bankia niêm yết vì “có những lỗ hổng quá lớn, có thể gây tổn thất lớn cho cổ đông và những người đóng thuế”.
Cùng được gọi ra tòa là 2 thanh tra của BOS, với vai trò làm chứng chống lại các quan chức BOS và CNMV. Hai người này đã bỏ ra 2 năm để điều tra sự sụp đổ của Bankia theo lệnh của thẩm phán Fernando Andreu. Tòa cũng thu thập được 4 email của thanh tra BOS về vấn đề giám sát IPO của Bankia, José Antonio Casaus, với trợ lý Tổng giám đốc giám sát BOS Pedro Comín. Trong các email có những cụm từ bày tỏ quan ngại sâu sắc về sức khỏe của Bankia như các vấn đề lợi nhuận, thanh khoản và khả năng trả nợ…
Chống lưng cho dối trá
Đây là trích đoạn từ 4 email: (Email ngày 8-4-2011) “Bankia không có khả năng tồn tại, cả về kinh tế và tài chính. Cuối cùng, Quỹ Tái cơ cấu Ngân hàng Tây Ban Nha (FROB) sẽ phải biến nợ thành cổ phiếu của BFA và phải hoàn tiền cho các trái chủ cấp dưới của Bankia”. (Email ngày 14-4-2011) “Điều này không hiệu quả, nó ngày càng tệ… Khả năng huy động vốn của Bankia đã mất”. (Email ngày 10-5-2011) “Nỗ lực đưa Bankia lên niêm yết với một cấu trúc ngân hàng song song mà không thay đổi sẽ không hiệu quả và sẽ hủy hoại tiền thuế của nhân dân”. (Email ngày 16-5-2011, 2 tháng trước vụ IPO) “Ban lãnh đạo Bankia bị chính trị hóa mạnh và không chuyên nghiệp. Họ không đáng tin cậy dưới con mắt thị trường”.
Như vậy, với các bằng chứng email, rõ ràng lãnh đạo BOS hoàn toàn biết được thực trạng “khó sống sót” của Bankia, cũng như sự bịa đặt trong báo cáo tài chính của ngân hàng này. Tuy nhiên, cùng với CNMV, BOS hoàn toàn nhắm mắt làm ngơ để Bankia có thể lên sàn chứng khoán.
Chính sự dối trá của Bankia, cộng với việc làm ngơ của cơ quan chức năng, đã khiến 360.000 nhà đầu tư sập bẫy trong đợt IPO của Bankia, khi bỏ tiền mua cổ phiếu của một ngân hàng chẳng bao lâu nữa sẽ sụp đổ. Đó là chưa kể 238.000 người đã mua cổ phiếu “ưu tiên” và những dạng nợ thứ cấp có tính đầu cơ cao trước đó, được Bankia chào mời như những khoản đầu tư “tuyệt đối an toàn”.
Cũng không thể bỏ qua trách nhiệm của công ty kiểm toán cho Bankia, Công ty Deloitte. Đại diện của họ tại Tây Ban Nha cũng đã bị mời lên để “sưởi ấm” ghế bị cáo. Deloitte không chỉ là kiểm toán của Bankia, mà còn đóng vai trò tư vấn. Tòa án cho rằng Deloitte đã hoàn toàn bỏ qua các nguyên tắc kiểm toán khi kiểm toán cho Bankia, xác nhận ngân hàng này lãi tới 300 triệu EUR ngay trước khi IPO, dù thực chất lỗ đến 4,3 tỷ EUR!
Hiện ngoài các quan chức chính phủ, có 65 cựu lãnh đạo Bankia phải ngồi ghế bị cáo, trong đó có cựu Chủ tịch Bankia và cũng là cựu Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Rodrigo Rato, người đối mặt với các cáo buộc rửa tiền, trốn thuế và tham ô. “Đó là hậu quả không thể tránh khỏi của những thay đổi trong các quy định quản lý từ đầu năm 2011”, ông nói. Và theo Rato, CNMV đóng vai trò tích cực trong việc vẽ ra những điều dối trá để thu hút nhà đầu tư trong phiên IPO của Bankia.
