Tản mạn thú chơi địa lan

Thứ Tư, 18/02/2015, 11:00
Không chỉ những ngày tết mà ngay cả những ngày bình thường trong năm, những chậu lan trong vườn vẫn được nâng niu, chăm sóc một cách tỉ mẩn và dịu dàng. Lại một mùa xuân nữa đang đến rất gần, những chậu lan quý lại được bố tôi ấp ủ như chính những đứa con ruột của mình. Ông chơi lan, hưởng thụ cái đẹp của lan và mang cái đẹp đó làm nên một mùa xuân ấm áp, thanh cao và tao nhã.

Lan đẹp thuần khiết

Thanh cao, tao nhã- đó là đặc tính của loài lan. Tết đến xuân về, người chơi hoa cảnh lại tìm cho mình những chậu lan đẹp để thưởng lãm. Ngày xưa hoa lan chỉ dành cho vua chúa, thế nên các cụ đã có câu “vua chơi lan, quan chơi trà” là vậy. Địa lan đẹp nhưng rất khó tính. Hoa lan đẹp thuần khiết, sống trong môi trường ẩm nhưng không ướt, thoáng nhưng không khô nắng, hoa lan chỉ uống nước sạch và hít không khí trong lành được ví như tiểu thư khuê các, phẩm chất thanh cao.

Nghề chơi nào cũng đều rất công phu nhưng đã chơi lan thì càng phải công phu để hiểu tính tình loài hoa quý phái này bởi lan cần chăm sóc cầu kỳ, người chơi phải hòa tâm hồn mình vào lan mới mong có những chậu lan đẹp. Chơi địa lan chúng ta phải tuyển lựa những giống lan cổ truyền bởi những giống này sắc đẹp mà hương thơm, còn những giống lan ngoại lai từ Trung Quốc đưa sang không nên chơi bởi vì ít hương kém sắc, và dường như nó mang cả những yếu tố vật chất, kim tiền vào vẻ đẹp, khiến cho tâm hồn không đạt được những ngưỡng thanh tịnh như khi chơi lan cổ.

Lan Thanh Ngọc là một ví dụ điển hình của giống lan quý, lá lan Thanh Ngọc xanh đen, dài đều, hoa xanh như ngọc ngay ngắn, chia đều không ngắt quãng. Những người chơi lâu năm chỉ san sẻ nhường cho nhau một vài nhánh để trao đổi cho bạn bè mà thôi còn trên thị trường đa số là lan Thanh Ngọc Trung Quốc, lá không đẹp đậm, hoa phớt vàng không xanh như ngọc, thua xa Thanh Ngọc cổ truyền.

Lan Hoàng Vũ cũng là một giống lan quý không kém gì Thanh Ngọc, cánh hoa dài hơn Thanh Ngọc, khi trổ bông cao, ngồng hoa bắt đầu múa, khi thì quay sang trái, khi thì tha thướt sang phải và cứ múa như vậy cho đến khi hoa nở hết thì thôi. Cánh hoa Hoàng Vũ vàng đậm mà thơm mát, bông hoa vàng biết múa nên có tên là Hoàng Vũ. Còn gì tuyệt vời hơn khi mỗi độ tết đến xuân về có một chậu lan Hoàng Vũ trưng trong nhà, ngồi nhâm nhi ly trà cùng bạn bè thưởng thức hương hoa, sắc hoa, hồn hoa, tưởng như không gian, thời gian lắng đọng lại, cảm được rõ cái khí của trời đất, cảm được cả hơi thở nhẹ của những bông hoa yếu ớt mà kiêu hãnh.

Để có một chậu lan đạt chuẩn thì đất để trồng lan phải là loại đất chuyên trồng của giống tám xoan thơm nức mùi gạo tám Hải Hậu. Theo kinh nghiệm dày dạn của những chuyên gia bậc thầy về lan thì cứ đất nào trồng được lúa tám xoan là đất ấy sẽ trồng lan lý tưởng.

Cứ tháng Mười ta, khi lúa tám xoan vừa gặt, đất ruộng cày lật phơi khô, người ta lại lấy lớp đất trên cùng chặt nhỏ vo cạnh cho tròn viên đất rồi đổ vào chậu trồng lan hoặc thay đất cho lan. Hoặc là cùng loại đất ấy, đập nát đất trộn phân chuồng ủ mục, vo lại thành từng viên phơi khô gác lên gác bếp. Sau ít nhất một năm mới được đem ra trồng lan. Khâu chọn giống, ươm giống, chăm sóc mới thật là công phu.

Để có một chậu lan đơm hoa phải chăm sóc, nâng niu từ một năm đến vài ba năm. Người nôn nóng, thực dụng sẽ rất xa lạ với nghề ươm lan. Người sành chơi nhìn thoáng là biết chậu lan tốt: rễ giàu, tỏi mẩy, kệ bền, hương thơm dai, khi hoa nở các cánh phân đều và thưa thái, cần hoa đẩy cao, màu sắc phản ánh đúng chủng loại hoa…

Trồng lan đâu chỉ đòi có vậy công phu. Lan là loài hoa không chịu được nóng quá, không chịu được đọng nước cũng không chịu được sương muối hoặc gió lạnh. Mùa bão đến, một vườn lan hàng trăm chậu nhưng nghe có bão là bố tôi không quản mưa gió khom lưng bê hết từng chậu vào nhà. Tôi lại nhớ bố tôi đau lưng cũng vì lan và bớt đau lưng đi cũng vì lan. Bố tôi chơi hoa lan đơn giản mà kỳ công, nhẹ nhàng mà tâm huyết.

Cứ mỗi khi tết đến bố tôi lại nâng niu trưng bày chậu hoa đẹp nhất, quý nhất vườn nhà trong phòng khách có thế phong thuỷ nhuần hoà, không gian thoáng đãng, sạch sẽ. Ra vườn cây của ông cũng đủ thấy tâm hồn thư thái dù cho tôi chẳng biết nhiều về lan nhưng có lẽ cái đẹp là điều con người vô thức hướng tới, lan là cái đẹp không thể phủ nhận.

Chỉ vì cái nét đẹp thanh tao ấy, cái kỳ công ấy mà đến anh trai tôi, một người tuổi còn rất trẻ nhưng cũng đã bị thu hút. Nhiều người đến chơi nhà tôi nói rằng, thấy bố chơi lan kỳ công là thế nhưng tại sao một cậu thanh niên trẻ tuổi đến vậy lại bị mê đắm vào cái thú chơi nhọc công tốn sức đến vậy.

Đúng là thế nhưng cái thanh tao, cái vẻ thuần khiết của lan đã mê hoặc cậu thanh niên chỉ mới hơn hai mươi tuổi. Những cành lan mảnh mai, lấp lánh, kiêu sa và quý phái không chỉ hút hồn những người đàn ông luôn biết hưởng thụ cái đẹp mà ngay cả những người phụ nữ bạn bè của bố mẹ tôi cũng không đừng lòng được trước vẻ đẹp của những chậu lan trong vườn. Ngoài thời gian dành cho công việc thì bố mẹ tôi đã dành mọi tâm huyết cũng như sức lực vào những chậu lan.

Với những người không biết hưởng thụ thì coi những chậu cây đó như những thứ phù phiếm, vô hồn, vô cảm nhưng không phải thế, đó mới là nơi để con người trút hết mọi gánh nặng, mọi ưu tư của cuộc đời. Mùi hương thơm mát, bịn rịn của địa lan đã níu chân những người yêu hoa.

Nhìn cái cảnh bố tôi, anh tôi cùng những người chơi lan vừa nhấp chén trà ướp hương hoa quây quanh từng chậu lan ngắm nghía rất kỹ, thưởng thức từng nét cong của cành hoa cho đến màu xanh của cọng lá, cảm giác thật khác lạ. Họ vừa thưởng hoa vừa bình phẩm, bàn luận về từng chậu hoa, màu sắc, độ đồng đều, sự kết hợp hoàn mỹ của chậu với hoa với lá của các chậu hoa khác nhau.

Giới sưu tầm đánh giá lan là loài cây “bán âm, bán dương”, tức là không thể chịu hạn hoặc chịu úng. Việc chăm sóc đòi hỏi nhiều điều tỉ mỉ, lý tưởng nhất để lan phát triển là môi trường có độ ẩm cao, thường xuyên được tưới dưới dạng sương nhiều lần trong ngày. Trong vườn, nếu để địa lan ở dưới thì bên trên thường có một giàn thiên lý che bớt ánh mặt trời trực tiếp, và là yếu tố cần thiết để duy trì độ ẩm thường xuyên. Giàn cây cũng được người chơi lan tận dụng để treo những giò phong lan bên dưới.

Ngày nay, bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào tân tiến, người ta có thể cho ra đời hàng nghìn, hàng vạn hoa lan, nhưng sự thực không có loài lan công nghiệp nào có thể thay thế được lan tự nhiên. Bởi khi chăm lan, những người chơi không chỉ tự tay chăm chút cho cái đẹp, mà họ còn đang dưỡng một cái Tâm trong sáng.

Chu Hải Hiền
.
.
.