Có một sự thật muốn xóa khỏi ký ức
"Sau trăm năm nữa chúng tôi vẫn bảo lưu sự thật về vụ này"
Cảm tưởng khi tới Hiroshima đầy hồi hộp. Và không chỉ vì thành phố này nhắc nhớ về một thảm kịch khủng khiếp. Cho đến nay, tuổi trung bình của các Hibakusha (từ chỉ nạn nhân của bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki.
“Hibakusha” trong tiếng Nhật nghĩa là “những người chịu ảnh hưởng của vụ nổ”) là 84 tuổi. Người ta cho rằng trên khắp đất nước Nhật Bản hiện còn lại khoảng 130.000 Hibakusha. Đồng thời, theo dữ liệu của hãng thông tấn Nhật Bản Kyodo, chỉ 19% số cụ già này còn khả năng tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm của họ cho những người khác.
 |
| Khu tưởng niệm Hòa bình Hiroshima. |
Điểm đến đầu tiên trong chương trình chuyến thăm Hiroshima là Viện Bảo tàng Tưởng niệm Hòa bình ở thành phố. Tại đó, ông Takuo Takigawa, tân Giám đốc Bảo tàng vừa được bổ nhiệm năm 2019, đích thân hướng dẫn các nhà báo nước ngoài trong cuộc tham quan. Ông kể chi tiết quá trình thay đổi của Bảo tàng kể từ năm ngoái sau đợt trùng tu quy mô nhất, lần thứ ba trong lịch sử tồn tại của cơ sở bảo tàng này. “Sứ mệnh chính của chúng tôi là nói cho thế giới biết sự thật về vụ ném bom nguyên tử”, ông Takigawa giải thích.
Cuộc cải tổ đổi mới của Viện Bảo tàng thu hút nhiều chú ý lớn, chính vào năm 2019, lượng khách tham quan đã đạt 1,76 triệu người. Chỉ số này đã phá kỷ lục của năm 2016 (1,74 triệu người), khi ông Barack Obama là vị Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên đến thăm Hiroshima trong chuyến công du chính thức.
Sau khi cải tạo, không gian Bảo tàng được bổ sung số lượng lớn ảnh và vật dụng cá nhân của những nạn nhân thiệt mạng trong vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima năm 1945.
“Khái niệm chính của đợt cải tạo là bảo tồn sự thật về những sự kiện của năm đó, thậm chí cả sau 100 năm nữa, khi các cụ Hibakusha sẽ không còn. Dành cho điều này, chúng tôi tuân theo hướng dẫn của chủ nghĩa tự nhiên. Chính bởi thế mà chúng tôi loại bỏ hình nộm mô tả các nạn nhân của vụ ném bom nguyên tử. Đã quyết định không trưng bày ở đây bất cứ thứ gì nhân tạo nữa”, ông Takigawa giải thích việc không dùng các hiện vật nhân tạo”.
Lúc tham quan bức tường, trên đó còn dấu vết thực sự của “trận mưa đen” (nước mưa chứa hàm lượng chất phóng xạ cao, rơi xuống ngay sau đòn tấn công nguyên tử), ông Takigawa chia sẻ tin thời sự: ngày 29-7-2020, Tòa án Hiroshima phán quyết rằng 84 người bị phơi nhiễm do bụi phóng xạ độc hại bên ngoài các khu vực đặc biệt, cuối cùng đã được Chính phủ Nhật Bản công nhận là các Hibakusha, và quyết định đó là thành tựu thực sự đầu tiên trong vấn đề này suốt trong 75 năm qua.
Chuyện của người sống sót
Cụ Teramoto Takashi là người đã sống sót một cách thần kỳ sau vụ ném bom nguyên tử năm 1945. Lúc bom nổ, cụ Teramoto đang ở nhà mình, cách tâm vụ nổ 1 km. Ở khoảng cách này so với điểm nổ bom, xác suất sống sót ước tính cao nhất là 50%. Cụ Teramoto nhớ lại:
 |
| Teramoto Takashi, người đã sống sót một cách thần kỳ sau vụ ném bom nguyên tử năm 1945. |
Khi đó tôi là học sinh lớp 5 và được gửi đến sống cùng các bạn trong lớp tại một ngôi chùa trên núi. Thỉnh thoảng chúng tôi cố gắng trốn ra vì rất nhớ nhà và chẳng có gì để ăn. Nhưng mọi người đưa chúng tôi trở lại. Mẹ đến thăm vào ngày 4-8 để đưa tôi gặp bác sĩ. Ban đầu chúng tôi dự định về nhà vào ngày 6-8, nhưng tôi nóng lòng muốn mau chóng về thật sớm nên mặc dù mẹ rất mệt mỏi, tôi cứ năn nỉ xin bà về ngay trong ngày.
Giả sử trở lại vào ngày 6 thì chắc chúng tôi đã tránh được vụ bom nguyên tử. Buổi sáng ngày 6-8, tôi đang ở nhà, ngồi viết thư cho cậu bạn đang ở trại trẻ sơ tán. Rồi đột nhiên thấy tia sáng lóe lên. Trong phút chốc mọi thứ lập tức bị bóng tối bao phủ. Trên đường phố, tôi gặp bác gái hàng xóm mà bác không nhận ra tôi, vì hóa ra tôi bị thương ở đầu, mặt bê bết máu.
Tôi hoảng hốt cố tìm mẹ, nhưng bác gái thuyết phục rằng mọi người sẽ cứu mẹ, rằng chúng tôi cần phải chạy thật nhanh. Khi đang chạy, tôi nhìn thấy một người phụ nữ bị vùi đến cổ dưới đống đổ nát. Cho đến giờ tôi vẫn không thể quên được đôi mắt điên dại của bà, đảo láo liên từ bên này sang bên kia. Lửa cháy lan rất nhanh. Tôi sợ rằng khi đó bà ấy đã chết...
Dọc đường, chúng tôi dừng lại ở Yokogawa, có rất nhiều người bị thương nặng. Nhưng không hề có thuốc men gì, mà cũng không có dụng cụ y tế. Người ta chỉ đơn giản quấn chiếc áo trắng lên đầu tôi. Và tôi nhìn thấy một người bạn từng cùng chơi trong sân. Cậu ấy bị bỏng nặng và bước đi với hai cánh tay dang thẳng ra phía trước mặt.
Trông giống như là có chùm áo quần treo trên cánh tay cậu ấy. Nhưng chỉ lúc đến gần tôi mới nhận ra rằng đó là những mảnh da của bạn. Sau đó, tôi nhận tin cậu bạn đã qua đời vài ngày sau. Bác gái hàng xóm cứu tôi cũng đã chết sau chừng 2-3 tháng. Số phận tương tự xảy ra với nhiều người khác lúc đó tập trung ở Yokogawa.
Rồi tôi chuyển đến sống với dì trong làng, được chăm sóc rất chu đáo. Cha tôi nói rằng mẹ được cứu sống, vì vậy tôi rất mong được gặp lại mẹ khi mẹ bình phục. Nhưng cuộc gặp được chờ đợi đến thế đã không bao giờ diễn ra. Bởi qua mỗi ngày mẹ tôi càng yếu đi và bà mất vào ngày 15-8.
Cuối tháng 8, tôi phát hiện thấy mình bị rụng tóc. Toàn thân đau nhức, tôi không làm được gì, chỉ nằm bệt trên giường nhiều ngày liền. Trong giấc ngủ chập chờn, tôi nghe mọi người nói: “Những người đối mặt với bom nguyên tử bỗng nhiên bắt đầu rụng tóc, xuất huyết lợi và trên cơ thể xuất hiện những đốm tím bầm rồi lần lượt tử vong. Hy vọng là đứa trẻ này sẽ thoát được cửa tử”.
Nhưng tôi đã sống sót. Tháng 4-1946, tôi trở lại trường, học lại lớp Năm. Nhưng tôi không bao giờ quên được năm 1945 đó. Cho đến tận ngày nay tôi vẫn đau lòng vì đã làm mẹ tôi lo lắng và mẹ phải trải qua cái chết tàn nhẫn như vậy. Tất cả những gì tôi muốn nói là đừng để điều đó tái diễn, không được để xảy ra sự tàn nhẫn như vậy nữa”.
 |
| Mô hình bom nguyên tử tại Bảo tàng Tưởng niệm hòa bình Hiroshima. |
Cùng với cụ ông Teramoto, còn một người nữa là thừa kế di sản bom nguyên tử (a-bomb legacy successor) cũng đến dự cuộc họp, đó là bà Okamoto Toshiko. Tuy không xuất thân ở Hiroshima, nhưng bà Okamoto đặc biệt đến từ Tokyo để góp phần vào việc lưu giữ ký ức của các nạn nhân bom nguyên tử và đã sống ở đây gần 30 năm.
Theo lời bà Okamoto, hiện tại có khoảng 40 Hibakusha đang tham gia các cuộc hội thảo do Bảo tàng tổ chức, để chia sẻ câu chuyện đời họ. Số lượng những người thừa kế di sản bom nguyên tử lúc này gồm khoảng 150 thành viên.
"Từ đây có thể mang cả "thế giới hoà bình" theo bên mình"
Chúng tôi đã trò chuyện với hai sinh viên trẻ là tình nguyện viên của phong trào “Hoà bình Hiroshima”.
Hoạt động của các tình nguyện viên “Hoà bình Hiroshima” bắt đầu từ tháng 6-2019. Tuy nhiên, đến tháng 2 năm nay, các tình nguyện viên trẻ đã thực hiện được chuyến tham quan dành cho 232 du khách nước ngoài từ hơn 40 quốc gia và khu vực.
“Tại sao các thanh niên ở Hiroshima lại làm công việc tình nguyện này?”. Đó là một trong những câu hỏi thường gặp nhất với các bạn trẻ. Anh Ikeda Fuuda (sinh viên năm 2 Đại học Tổng hợp Hiroshima) luôn muốn thử sức mình trong vai trò hướng dẫn viên, dùng tiếng Anh kể cho mọi người về lịch sử quá khứ và hiện tại của thành phố quê hương.
Còn anh Nomura Mikaeru Kai (sinh viên năm 3 Đại học tổng hợp Hiroshima) lớn lên ở Philippines và đã sống ở đó gần 18 năm. Mẹ anh là người Nhật và anh quyết định theo học tại một trường đại học Nhật Bản. Anh Nomura Mikaeru Kai cho biết: “Tôi nghĩ, từ nơi này rời đi, ta có thể mang cả nền hoà bình theo mình. Đó không chỉ thuần tuý là không có chiến tranh hay loại bỏ vũ khí hạt nhân.
Hoà bình hàm chứa trong những điều giản đơn. Ví dụ, bạn và tôi có những nền tảng văn hóa khác nhau, chúng ta đến từ những châu lục khác nhau của Trái đất, nhưng chúng ta có cơ may giao lưu, thảo luận, cố gắng tìm kiếm sự hiểu biết lẫn nhau. Và thực tế là chúng ta đã có thể làm điều đó cho thấy rằng chúng tôi đã đạt được “hòa bình” cùng với bạn, chí ít là trong một nghĩa nhỏ hẹp như vậy. Tôi nghĩ đây thực sự là tài sản hành trang quý báu mà ta có thể mang theo mình và truyền lại cho người khác”.
