Đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy

Chủ Nhật, 12/08/2018, 10:33
Công trình đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy đang được xây dựng tại phía Nam Lào bất ngờ bị vỡ vào tối 23-7, khiến nhiều người thiệt mạng, hàng trăm người mất tích và gần 7.000 người rơi vào cảnh màn trời chiếu đất. Đập thủy điện này không những được cho là một dự án đầy tham vọng của Lào mà còn gây nhiều tranh cãi.


Với kinh phí xây dựng 1,02 tỷ USD, đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy được đầu tư bởi Liên doanh Lào - Hàn Quốc - Thái Lan, cụ thể là sự hợp tác giữa các công ty đa quốc gia gồm: Ratchaburi Electricity Generating Holding (Thái Lan), SK Engineering & Construction, Korea Western Power (Hàn Quốc) và Lao Holding State Enterprise (Lào) do Công ty năng lượng Xe-Pian Xe-Namnoy, hay còn gọi là PNPC, xây dựng và quản lý.

Nằm cách thủ đô Vientiane của Lào 550 km về phía đông nam, dự án xây dựng đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy nằm trên sông Sekong dài 480km bắt nguồn từ sườn phía Đông dãy Trường Sơn tại tỉnh Thừa Thiên Huế chảy qua Nam Lào, sang Campuchia rồi nhập vào sông Mekong. 

Đập bắt đầu được khởi công từ năm 2013, dự kiến sẽ đi vào hoạt động thương mại từ năm 2019. Đập được thiết kế gồm 3 tuabin có tổng công suất 410MW, sản lượng điện 1927GWh/năm và xây dựng trên diện tích 238ha. Theo điều khoản thỏa thuận, Công ty PNPC sẽ vận hành và quản lý dự án Xe-Pian Xe-Namnoy trong 2 năm sau khi đập chính thức được đưa vào hoạt động thương mại.

Sau khi đi vào hoạt động, đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy sẽ cung cấp khoảng 1.879 GWh/năm. 90% lượng điện từ đập Xe-Pian Xe-Namnoy sẽ được bán cho Thái Lan và chỉ 10% được tiêu thụ tại Lào. Ban đầu sẽ thuộc chủ quyền của Tập đoàn năng lượng Korean Western Power, khai thác cho đến năm 2045 trước khi trao lại cho Chính phủ Lào. 

Chính phủ Lào dự kiến sẽ thu được khoảng 30 triệu USD mỗi năm nhờ dự án này. Đây cũng là dự án xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT) đầu tiên do các công ty Hàn Quốc triển khai tại Lào.

Tối 23-7 vừa qua, công trình đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy đang được xây dựng tại phía Nam Lào bất ngờ bị vỡ, trút 0,5 tỷ mét khối nước xuống khu vực hạ lưu, khiến hàng trăm người thiệt mạng, mất tích và rơi vào cảnh màn trời chiếu đất. Ít nhất 7 ngôi làng đã chìm dưới nước sau khi đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy vỡ. Vì khu vực bị ảnh hưởng rất xa xôi hẻo lánh nên các nỗ lực cứu hộ bị cản trở. 

Truyền thông quốc gia Lào đã đăng nhiều hình ảnh về các ngôi làng, với nhiều trẻ em đang mắc kẹt trên mái của các ngôi nhà chìm dưới nước. Một số ảnh khác cho thấy dân làng đang cố chèo những con thuyền gỗ tới nơi an toàn tại tỉnh Attapeu, Nam Lào.

Công ty SK Engineering & Construction cũng đã cử một nhóm cứu hộ khủng hoảng và đưa trực thăng từ Thái Lan tới hỗ trợ Chính phủ Lào. Trong khi đó, Công ty Korea Western Power đã điều trực thăng, thuyền và nhân sự tới tham gia chiến dịch cứu hộ, hỗ trợ chính quyền địa phương sơ tán người dân khỏi khu vực ngập lụt. Hiện lực lượng cứu hộ vẫn đang tìm kiếm người sống sót. 

Một quan chức Lào cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục các nỗ lực cứu hộ nhưng việc này rất khó khăn, các điều kiện đều không thuận lợi. Số người thiệt mạng có thể tăng cao”.

Hình ảnh cứu hộ vụ vỡ đập ở Lào. Ảnh: Reuters

Nguyên nhân ban đầu được Công ty Ratchaburi cho biết do lượng mưa trút xuống quá nhiều trong những ngày vừa qua đã gây ra tình trạng vỡ đập Xe-Pian Xe-Namnoy, khiến nước ồ ạt tràn xuống các ngôi làng ở khu vực hạ lưu.

Theo BBC, với lợi thế nằm trên sông Mekong và có vị trí địa lý phù hợp để phát triển thủy điện, Lào đã khởi động kế hoạch xây dựng một chuỗi các đập với tham vọng trở thành “nguồn năng lượng của châu Á”. Năm 2017, Lào có 46 công trình thủy điện đã đi vào hoạt động và 54 công trình khác đang được xây dựng. Lào xuất khẩu 2/3 sản lượng điện và điện chiếm gần 30% trong tất cả hàng hóa xuất khẩu của quốc gia này.

Ban đầu, việc khởi công xây dựng đập thủy điện này không được truyền thông quá chú ý do nó chỉ nằm trên một nhánh nhỏ của sông Mekong. 

Tuy nhiên cảnh báo xây đập trên các chi nhánh của sông Mekong có thể dẫn đến “thảm họa” của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ, đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy đã trở thành một vấn đề được các quốc gia láng giềng của Lào chú ý, lo sợ điều này ảnh hưởng đến nghề đánh bắt cá và trồng trọt. 

Vì theo các nhà nghiên cứu quá nhiều đập thủy điện sẽ có tác động không nhỏ tới nguồn cá, đa dạng sinh học, thay đổi nguồn chảy và giảm trầm tích lòng sông.

Trần Đức Tân
.
.
.