Độc đáo lễ hội thề không tham nhũng

Thứ Hai, 24/07/2017, 15:45
Mới đây Lễ hội Minh thề (thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng) được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là lễ hội đặc biệt từ những nghi lễ cho đến ý nghĩa, nó là sự kết hợp giữa tín ngưỡng với giáo dục đạo lý, nhân cách.


Ngay từ sáng sớm, ngôi miếu thiêng thờ Thành hoàng bản thổ của thôn Hoà Liễu đã có hàng trăm người đổ về tham dự ngày khai hội Minh thề. Người dân Hòa Liễu háo hức đợi chờ để chứng kiến những nghi lễ quan trọng nhất, khi mà quan chức, già làng sẽ thề luôn giữ gìn sự thanh liêm, chí công vô tư.

Xưa kia, hội thề trong thôn diễn ra thu hút được rất nhiều thành phần, đủ chức dịch hàng tổng, quan lại hàng phủ (tương đương cấp xã, phường, quận, huyện ngày nay) về tham dự. Họ cùng giơ cánh tay thề biểu thị sự thanh liêm, quyết không lấy của công dùng làm của tư.

Ông Phạm Đăng Khoa, nguyên Phó Ban quản lý Khu di tích Đền chùa Hòa Liễu, người được xem như  là "pho sử sống" của làng, tự hào nói về lịch sử lễ hội đặc biệt này: Tương truyền, chùa Hòa Liễu là một ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ XIII, có tên là Thiên Phúc Tự. 

Giữa thế kỷ XVI, vợ của Thái Thượng Hoàng Mạc Đăng Dung là Hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toản đã đến ấp Lan Niểu (thôn Hòa Liễu ngày nay) tự bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc cả thảy 35 vị góp tiền của để tu tạo lại ngôi chùa cổ.

Hoàng Thái Hậu xuất tiền mua 25 mẫu 8 sào 2 thước cúng dâng Tam Bảo. Nhiều người theo gương bà cũng tậu ruộng cúng chùa tăng số diện tích lên đến 47 mẫu 5 sào. 

Số ruộng này làng gọi là Thánh điền, một phần diện tích dành cho nhà chùa cấy, một phần dùng vào việc tuần tiết lễ hội, còn lại để chia cho dân đinh cày cấy hưởng lộc và cho cấy đấu thầu lấy thóc lập quỹ nghĩa thương, phòng khi đói khó cấp đỡ cho người nghèo, cố nhân, quả phụ…

Các vị cao niên thực hiện nghi lễ cắt tiết gà.

Cũng chính từ đây, Hoàng Thái hậu đã cùng với dân làng lập ra một Hịch văn hội Minh thề quy định lấy chí công làm trọng - người dân không phân biệt giàu - nghèo đẳng cấp xã hội, với khí phách kẻ sĩ giữ tiết tháo không vì cơ hàn mà xâm phạm của công. Và lễ hội Minh thề đã ra đời, được nhân dân làng Hoà Liễu gìn giữ trong suốt nhiều thế kỷ qua.

Các nghi lễ được tiến hành trang trọng, chủ lễ và các vị bồi lễ đọc chúc văn lai lịch công đức của Thánh vương. Lễ dâng hương, dâng rượu, dâng nước trang nghiêm trong tiếng nhạc bát âm réo rắt. 

Các bô lão, quan khách và dân làng, chức dịch, quần áo chỉnh tề tập trung quanh sân miếu theo thứ bậc. Chủ tế dùng động tác "chỉ trời vạch đất" mô phỏng theo phép biến trong kinh dịch rồi vẽ một vòng tròn lớn đường kính khoảng 2m ở giữa sân miếu gọi là Đài thề.

Trước Đài thề đặt một bàn thờ hướng về cửa miếu thâm nghiêm. Khi ấy ba vị đại diện cho hàng ngũ chức dịch, hội tư văn và bô lão trong làng do Ban tổ chức lễ hội thề và Hội đồng bô lão tuyển chọn bước lên Đài thề làm lễ thắp hương khấn vái trời đất bách thần.

Đại diện tư văn dõng dạc đọc Minh thề có Hịch văn. Mọi người trong làng từ hương chức đến nhân dân, trên là bô lão, dưới từ 18 tuổi trở lên, ai lấy của công dùng vào việc công xin thần linh ủng hộ, ai lấy của công dùng vào việc tư, cầu thần linh đả tử… làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru diệt. Sau khi mọi người hô vang câu "y như lời thề" hoặc "y như miệng thề", vị chủ tế cầm dao bầu cắm mạnh xuống trong vòng tròn Đài thề để biểu thị sự quyết tâm.

Tiếp đến là nghi lễ cắt tiết gà để uống máu ăn thề diễn ra rất cầu kì theo một quy định truyền thống từ ngàn đời. Máu gà trống được hòa vào bình rượu lớn, mỗi người truyền tay nhau uống một ngụm khẳng định sự đoàn kết thực hiện đúng lời thề. 

Con dao dùng để cắt tiết gà cũng được làm lễ hết sức trang trọng.

Sau Lễ hội Minh thề trang nghiêm, dân làng Hoà Liễu như được tiếp thêm sức mạnh, rũ bỏ mọi ưu phiền của một năm qua để tiếp tục bước vào năm mới, với niềm tin tưởng những điều tốt đẹp đang chờ ở phía trước.

Ông Nguyễn Văn Thuyên (thôn Hòa Liễu) tự hào: "Lễ hội Minh thề của làng chúng tôi độc đáo ở chỗ, đây là dịp giáo dục con cháu, các vị chức sắc trong làng quán triệt tinh thần chí công vô tư, không biến của công thành của tư. Tinh thần của lễ hội cũng cho thấy, ai trong làng bao che tội phạm, chứa chấp của gian tà sẽ bị thần linh trừng phạt".

Trước đây, Lễ hội Minh thề được người dân tổ chức liên tục từ nhiều thế kỷ, thế kỷ XIX, triều đình nhà Nguyễn đã sắc phong bốn chữ vàng "Mỹ tục khả phong" cho lễ hội. 

Tuy nhiên, sau năm 1945, do công cuộc chống ngoại xâm, cùng phong trào chống mê tín dị đoan đã làm mai một nhiều giá trị văn hóa tinh thần cũng như vật chất, nhiều đình đền, miếu mạo bị phá bỏ. 

Đến năm 1993, khu đền chùa Hòa Liễu được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia và khôi phục lễ hội truyền thống. Đến năm 2003, làng tổ chức lại lễ hội, đến nay là lần thứ 14 liên tiếp.

Ông Nguyễn Văn Khanh - Phó Chủ tịch UBDN xã Thiện Thiên kiêm Trưởng ban quản lý Khu di thích lịch sử đền chùa Hòa Liễu chia sẻ: "Lễ hội truyền thống di tích đền Hòa Liễu được làng tổ chức, mang ý nghĩa lớn khi cổ vũ đức tính liêm khiết, tư tưởng đạo đức, phù hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh, được nhân dân đồng tình hưởng ứng. Việc các lãnh đạo cấp trên không tham gia thề hoặc uống rượu là do lễ hội chỉ mang tính chất của làng, duy trì từ xa xưa. Xã cũng đã có cuộc họp, mong muốn được nâng lên cấp huyện hoặc cao hơn, nhưng chưa được đồng ý". 

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện đã ký ban hành quyết định về việc công bố Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Theo đó, 12 di sản được bổ sung vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia lần này thuộc 4 loại hình gồm: Lễ hội truyền thống, Nghề thủ công truyền thống; Tập quán xã hội và tín ngưỡng; Nghệ thuật trình diễn dân gian. Trong đó, Hội Minh Thề (thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, TP. Hải Phòng) nằm trong danh sách Di sản văn hóa phi vật thể được bổ sung lần này.

Phong Anh
.
.
.