“Hương thơm của hoàng hôn”

Không biết có phải thiên nhiên là một cỗ máy đồ sộ được lập trình gần như chính xác hay không mà cứ độ tháng Năm về khu vườn của nội lại thơm lên mùi hương của những đóa hoa nhài. Hoa nhài là một loài hoa dân dã, quen thuộc với nhiều người, không kể là ở nông thôn hay thành thị. Chỉ cần ở đâu có người yêu hoa, thích những mùi hương diệu kì từ thiên nhiên thì ở đó có sự hiện hữu của hoa nhài. Có chăng nếu khác thì chỉ khác ở việc mỗi người sẽ chọn cho mình một giống hoa nhài phù hợp để trồng trong chiếc bình nhỏ nơi ban công, bồn hoa trước cửa hay khu vườn rộng lớn. Với những người sống ở thành phố đất chật người đông nên chỉ cần sự hiện hữu của một mùi hương dễ chịu làm tinh thần sảng khoái thì sẽ không mấy quan tâm đến việc đó là loại hoa nhài gì. Đôi khi bước xuống tiệm bán sinh vật cảnh, lựa lựa hỏi hỏi hỏi rồi bưng nguyên một chậu hoa thơm thơm về nhà.

Đó là chuyện ở thành phố. Còn ở vùng quê thì sự lựa chọn loại hoa nhài để trồng trước nhà là một chuyện vô cùng quan trọng. Thứ hoa nhài chọn trồng phải là giống nhài tẻ, hoa đơn, cánh trắng mỏng dính, bông nhỏ xíu nhưng cho mùi hương sâu và đậm dù đứng ở cách đó một quãng khá xa. Vậy nên đến một gia đình yêu hoa nhài và hiểu về hoa thì khó có thể thấy được sự hiện hữu của hoa nhài trâu, bông to, cánh đẹp nhưng mùi hương không có độ thấm vẫn thường được người ta chở đi bán rong trên phố.

Nội tôi là một người yêu hoa nhài và dành gần như cả cuộc đời ở bên cạnh chúng nên sự kì diệu của loài hoa này có lẽ là câu chuyện tôi thu nhận được nhiều nhất suốt tuổi thơ. Vì thế chẳng có gì lạ khi dù còn nhỏ tôi đã biết cách chọn cây nhài giống như thế nào, chiết cành ra sao, đốn trẻ hóa cây thời điểm nào là thích hợp. Nội đã dẫn dắt cho tôi tình yêu với cây lá trong vườn nhà bằng những công việc đơn giản, giúp tôi hiểu được giá trị của mùi thơm của cây cỏ được đánh đổi ra sao.

Nghe nội nói để có một nụ hoa nhài trắng trong, tinh khiết thì đòi hỏi người trồng phải có kinh nghiệm và cái tâm với nghề trồng hoa. Hoa nhài không quá kén đất nhưng để có những mùa hoa đẹp thì loại đất thịt nhiều dinh dưỡng là tốt hơn cả. Còn với những loại đất khác nếu có sự chăm bẵm, bón phân, dưỡng đất đầy đủ thì hoa nhài còn phát triển tốt hơn cả trên đất thịt, tạo ra mùi hương có phần đậm hơn. Nhìn những bụi hoa nhài lấm tấm nụ xanh xanh, trắng trắng mọc thành từng cụm ngay ngắn trong khu vườn nơi trung du đất đồi đá sỏi thì mới hiểu được tình yêu của nội cho khu vườn như thế nào. Có lẽ nó nhiều lắm, nhiều tới mức đủ ướp hương cho bao mùa chè đã qua.

Hoàng hôn bắt đầu đổ bóng loang loáng trên những mái nhà. Nhìn đồng hồ, tôi vội vàng bỏ dở cuốn sách đang đọc chạy ra khu vườn sau nhà. Không khí của buổi chiều trung du thật dễ chịu. Vươn rộng đôi vai, hít căng tràn lồng ngực thơm nức mùi hoa nhà, tôi nhanh chóng len mình xuống những khóm hoa  trong tiếng gọi í ới của mấy đứa em họ.

Ở trung du tầm tháng năm sản vật quan trọng nhất là chè vì thế việc ướp hương cho chè các mùi hương khác nhau là điều mà nhiều gia đình hay làm. Núi đồi nhấp nhô, không nhiều đồng ruộng để nuôi thả sen nên các loài hoa mọc và phát triển trên núi như hoa ngâu, hoa mộc, hoa nhài là những loài hoa được dùng để ướp chè. Nhà tôi không làm chè nhưng có cả một khu vườn hoa nhài của nội, đương nhiên nhài sẽ là loài hoa được ướp hương trong nếp nhà. Nếu như để ướp trà sen thì việc sen phải được thu hái trước khi mặt trời lên rất quan trọng  thì những nụ hoa nhài lại chỉ thơm lựng và ngọt khi ánh mặt trời dịu tắt. Hoa nhài thường bắt đầu nảy hoa từ đêm hôm trước và bắt đầu chín vào tầm ba đến sáu giờ chiều ngày hôm sau. Đây là khoảng thời gian hoa sẽ chuyển từ màu xanh xanh sang màu trắng đục và là thời điểm thích hợp nhất để thu hái vì nếu để hoa bị dính sương, thì cánh sẽ bị nát và giảm mùi thơm đặc trưng.

Trong khoảng hai, ba tiếng hồ ít ỏi đó nụ hoa nhài sẽ được cắt hái cẩn thận, phân loại riêng ra thành từng loại. Những nụ hoa nhài màu trắng đục, mình mẩy căng, thuôn dài trông hạt gạo sẽ được thu hái cẩn thận vào chiếc thúng tre. Thường thường nếu để ướp hoa nhài để uống trong gia đình hoặc đem tặng bạn bè người thân thì lượng hoa nhài hái sẽ vừa đủ để ướp hương theo tỷ lệ một kilogam chè - một kilogam nụ hoa nhài. Tùy mức độ làm nhiều hay ít mà ra giảm chè và hoa cho phù hợp. Những nụ hoa nhài sau khi được thu hái mới chỉ đạt ở ngưỡng hoa chín chứ chưa nở nên công đoạn thứ hai chính là làm cho hoa nở. Hoa nhài sau khi thu hoạch đem về, trải đều ra khắp sàn nhà cho hoa nở nốt những cánh còn e ấp và không bị hấp hơi vào nhau sau đó chuyển qua công đoạn ướp chè. Chè của trung du vốn nổi tiếng ngon với cánh chè dài, nước xanh nên công đoạn ướp hoa nhài không cần đòi hỏi thêm bất cứ thứ gì. Cứ một lớp chè là trải đều lên một lớp hoa nhài. Từng tầng lớp lang như thế rồi kết thúc bằng một lớp chè phủ kín hoa rồi đem ủ liên tục như vậy trong một ngày hai đêm để cho cánh hoa ngậm hết hương vào chè. Khi hoa và chè đã đạt đến độ hòa quyện tối đa cũng là lúc sang giai đoạn sàng sảy để loại những nụ hoa nhài ra khỏi chè dể không bị mốc ẩm. Chè sau khi được tách bạch ra khỏi nhài là chuyển qua giai đoạn cuối cùng và khó khăn nhất: Sấy.

Chè ngon thì có thể dễ kiếm, hoa nhài thơm thì nhiều gia đình trồng được nhưng để chè nhài ngon hay không là quyết định ở khâu sấy chè. Sấy chè nhài quan trọng nhất là nhiệt độ. Bởi nhiệt độ cao quá thì sẽ làm cháy chè, bay hết đi mùi thơm còn thấp quá thì chè không dậy lên được hương và dễ bị ẩm mốc khi hơi nước tinh dầu chưa khô hết. Vì thế mà nhiều gia đình mới gia nhập công việc ướp chè nhài, sẵn tiền, rủng rỉnh vốn xây các lò sấy công nghiệp rồi cũng đều phải cải tiến lại để kiểm soát lửa và nhiệt độ bằng thủ công ở mức 70 độ C trong khoảng ba mươi, bốn mươi phút. Sau khi chè nguội rồi lại tiếp tục ướp hương hoa nhài lần hai, lần ba, lần bốn tùy theo mức độ muốn mùi hương đậm hay nhạt của người thưởng thức. Rồi lại sẩy lại sàng, sao hương như ban đầu để ra được thứ trà nhài thơm mùi hương tự nhiên của hoàng hôn.

Công việc làm trà nhài không quá khó và vất vả nặng nhọc như những công việc sản xuất khác nhưng bù lại cần sự tinh tế và chịu nóng tốt của người làm nghề. Mùa hoa nhài thường rơi vào những ngày hè nóng nực nhưng dù nóng đến đâu, bức đến nỗi nào thì người làm nhài không được dùng quạt hoặc mở cửa cho cơn gió mùa hè tràn vào. Bởi chỉ cần có sự xuất hiện của những cơn gió nhân tạo hoặc của tự nhiên thì sẽ làm bay đi mùi hương của những nụ hoa nhài. Làm héo đi những nụ hoa nhài đang nằm đợi nở trong căn phòng nóng hầm hập. Ngửi mùi chè trên chảo nóng là phải biết được chè đã đủ lửa hay chưa. Đôi khi chỉ một thoáng vô tình một mẻ chè ướp hoa nhài lại có thể trở thành lớp chè mùn bón gốc hoa nhài vụ sau. 

Phố phường ngày cuối tuần tấp nập dòng người xe qua lại. Dừng chân ở một gốc cây trên vỉa hè chị em tôi xếp lại những bó hoa nhài trắng muốt hái từ chiều hôm trước bày trên chiếc thúng tre. Dường như mùi thơm của những nụ hoa nhài bánh tẻ  đã nhanh chóng thu hút được mọi ánh nhìn của người đi đường. Ai cũng cố nán lại thật lâu để hít hà hương thơm dịu nhẹ của nụ hoa dân dã giữa cái ồn ào náo nhiệt chốn phố thị. Các chị, các cô thì ghé vào thúng hoa, cố chọn cho mình những bó hoa thơm nhất để đem về cắm trong phòng khách hay thả vào nồi nước gội đầu trong buổi chiều hè nóng nực. Đám bạn nữ sinh trong tà áo trắng đến trường cũng ghé vào tìm cho mình nụ hoa nhài trắng tinh khôi đặt vào giỏ xe cứ thế theo vòng xe, theo cơn gió mùa hè bay đi khắp phố phường rộn rã tiếng ve. Dù số tiền thu được từ việc bán hoa trên phố không nhiều và làm tốn thời gian cá nhân nhưng cảm giác hạnh phúc khi được nhìn thấy mọi người có một nơi để níu chân, hít hà, tìm kiếm hương thơm giữa ồn ào  âm thanh khói bụi cũng khiến chúng tôi sẵn sàng hy sinh khoảng thời gian nghỉ ngơi ít ỏi của mình sau một tuần làm việc. Những chuẩn mực xã hội có thể thay đổi nhưng vẻ đẹp tinh thần thì có lẽ sẽ mãi còn hiện hữu trong lòng những người yêu và theo đuổi cái đẹp.

Ngoài kia, một tháng Năm nữa lại đang về. Ngồi nhâm nhi tách trà nhài thơm ngát, lẩm nhẩm theo giai điệu đang phát ra từ chiếc radio nhỏ. Tôi say sưa phóng tầm mắt ra khu vườn sau nhà, nhìn ngắm nơi  “chứa đựng hương thơm của hoàng hôn”