Saad al Jabri: Từ trùm tình báo trở thành kẻ bị săn đuổi

• Saudi Arabia vẫy vùng trong khủng hoảng

Từ giảng viên đến trùm tình báo

Sa'ad Bin Khalid Bin Sa'ad Allah al-Jabri là cựu Thiếu tướng, Bộ trưởng Bộ Nội vụ và cố vấn lâu năm của Bộ Nội vụ (Saudi Arabia).

Cha của Al-Jabri qua đời khi ông ta còn là một đứa trẻ ở Ha'il. Để hỗ trợ gia đình, Al-Jabri theo học tại Học viện Cảnh sát sau đó làm cảnh sát ở Taif. Al-Jabri lấy bằng Cử nhân Khoa học An ninh tại Trường Cao đẳng An ninh King Fahd ở Riyadh, sau đó anh lấy bằng Cử nhân Văn học và Ngôn ngữ Ả Rập tại Đại học Hồi giáo Imam Muhammad bin Saud và bằng Lập trình Máy tính của Học viện Hành chính Công ở Riyadh.

Saad Aljabri (ngoài cùng bên trái) trong một đám cưới gia đình ở Riyadh năm 2016. Bên phải là Timothy A. Lenderking, hiện là Phó Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề vùng Vịnh Ả Rập và Joseph W. Westphal, khi đó là Đại sứ Mỹ tại Saudi Arabia.

Ông cũng lấy bằng thạc sĩ về khoa học máy tính tại Đại học Dầu khí và Khoáng sản King Fahd vào cuối những năm 1980, sau đó ông lấy bằng tiến sĩ về trí tuệ nhân tạo tại Đại học Edinburgh vào năm 1997. Al-Jabri kết hôn với Nadyah và họ có sáu con trai và hai con gái.

Sau khi hoàn thành chương trình học tiến sĩ, al-Jabri theo lệnh của Bộ trưởng Bộ Nội vụ lúc đó là Nayef bin Abdulaziz Al Saud, về dạy tại Trường Cao đẳng An ninh King Fahd. Trong hai thập kỷ sau, Al-Jabri trở thành đồng minh và cố vấn chính của Muhammad bin Nayef. Ông là mối liên hệ chính giữa Saudi Arabia và các cơ quan tình báo phương Tây, bao gồm cả liên minh Five Eyes, và được ghi nhận là người đã giúp bin Nayef chuyển đổi và hiện đại hóa các dịch vụ an ninh Saudi Arabiavà các phương pháp chống khủng bố của họ.

Đến năm 2003, Al-Jabri là Tham mưu trưởng của bin Nayef và sau các vụ đánh bom hỗn hợp ở Riyadh. Những thay đổi đối với các phương pháp chống khủng bố đã được đưa ra bao gồm các chương trình phục hồi và chia sẻ thông tin chặt chẽ hơn với các cơ quan tình báo phương Tây. Người ta cho rằng những cải cách này là công cụ trong việc phá vỡ âm mưu đánh bom máy bay xuyên Đại Tây Dương năm 2010.

Sự nghiệp của ông Al-Jabri chấm dứt vì cuộc đấu tranh giữa hai hoàng tử Mohammed bin Salman (trái) và Mohammed bin Nayef.

Vào tháng 7-2015, Al-Jabri đã tham dự các cuộc gặp với Giám đốc CIA lúc đó là John Brennan tại trụ sở CIA và Ngoại trưởng Anh Philip Hammond ở London. Tháng sau, ông đến thăm Nhà Trắng để thảo luận về sự can thiệp của Saudi Arabia vào Yemen. Mặc dù đã thông báo trước cho Tòa án hoàng gia khi ông trở về, nhưng người ta vẫn cho rằng Mohammed bin Salman cảm thấy Al-Jabri đang "âm mưu" với bin Nayef để chống lại ông ta. Ông bị bãi nhiệm khỏi các vai trò chính phủ vào ngày 10-9-2015.

Cả gia đình bị săn đuổi

Sau khi bị sa thải khỏi chính phủ, Al-Jabri tiếp tục cố vấn cho Mohammed bin Nayef với tư cách cá nhân cho đến khi ông rời Saudi Arabia vào ngày 17-5-2017. Ông ở lại nước ngoài sau khi Thái tử Muhammad bin Nayef bị phế truất và sau đó tị nạn ở Canada. Thomas Juneau, phó giáo sư tại Đại học Ottawa, tuyên bố rằng Al-Jabri và những người Saudi Arabia khác đã bỏ trốn khỏi vương quốc đều lo ngại chính đáng về sự an toàn của họ.

Tháng 9-2017, con rể của Al-Jabri được cho là đã từ Dubai đến Saudi Arabia. Vợ anh ta đang ở Thổ Nhĩ Kỳ vào thời điểm đó và anh ta đã cố gắng thuyết phục cô  đến Lãnh sự quán Saudi Arabia ở Instanbul.

Tổng thống DonaldTrump trong cuộc gặp Thái tử Mohammed tại Nhật Bản vào tháng 6-2019.

Ngày 16-3-2020, hai người con của ông là Sarah và Omar bị các nhân viên an ninh Saudi Arabia giam giữ. Gia đình đã tìm kiếm sự hỗ trợ của các nhà chức trách Mỹ trong việc tìm kiếm thông tin về cặp đôi và Tim Rieser, một phụ tá cấp cao của Thượng nghị sĩ Patrick Leahy, xác nhận rằng văn phòng của Leahy đang thúc đẩy cả thông tin về vị trí và việc thả họ. Rieser tuyên bố, "Có vẻ như họ đang bị lợi dụng làm con tin để cố gắng ép buộc cha mình trở về Saudi Arabia".

Tiếp đó, tháng 5-2020, anh trai của Al-Jabri, Abdulrahman, cũng bị bắt giữ. Ngày 7-7-2020, các Thượng nghị sĩ Patrick Leahy, Tim Kaine, Chris Van Hollen và Marco Rubio đã viết thư cho Tổng thống Donald Trump để thúc giục ông thúc đẩy việc thả các con của Al-Jabri. Họ gọi ông là "đối tác được đánh giá cao" và cho rằng  "Mỹ có nghĩa vụ đạo đức phải làm những gì có thể để hỗ trợ đảm bảo quyền tự do cho con cái của mình". Đáp lại, Bộ Ngoại giao lưu ý rằng họ đã "nhiều lần" yêu cầu các quan chức Saudi Arabia "làm rõ tình trạng" của các con của Al-Jabri.

Cáo buộc tham nhũng

Tháng 9-2017, chính quyền Saudi Arabia đã tìm cách bắt giữ Al-Jabri. Theo Khalid, con trai của Al-Jabri, yêu cầu này được coi là "có động cơ chính trị". Al-Jabri đã thành công khi đề nghị xóa tên mình khỏi hệ thống của Interpol vào tháng 7-2018.

Mặc dù không có hiệp ước dẫn độ với Canada, nhà chức trách Saudi Arabia đã hai lần yêu cầu Canada dẫn độ Al-Jabri; vào năm 2018  và một lần nữa vào năm 2019 nhưng chẳng đem lại kết quả gì. Theo The Wall Street Journal, các quan chức Saudi Arabia đã tuyên bố rằng Al-Jabri bị truy nã vì số tiền bị thiếu được cho là "sử dụng sai mục đích" trong thời gian ông ta làm việc trong Bộ Nội vụ. Đáp lại những tuyên bố, con trai của Al-Jabri, Khalid, tuyên bố rằng gia đình hoan nghênh "quy trình tố tụng không bao gồm các nỗ lực gây hại hoặc tống tiền thông qua việc bắt giữ con tin".

Saad Al-Jabri với ba người con của mình. Từ trái qua: Naif, Omar và Sarah (năm 2013).

Sau khi công bố các tuyên bố trên The Wall Street Journal, Al-Jabri đã được nhắm mục tiêu bởi những người dùng Twitter "ủng hộ chính phủ", để đáp lại, con trai của ông, Khalid nói với Reuters rằng chiến dịch này là một sự "chệch hướng'' khỏi câu chuyện thực tế là"bắt làm con tin anh trai và em gái tôi, bắt bớ trái pháp luật và những cáo buộc sai trái".

Vài ngày sau vụ ám sát Jamal Khashoggi vào năm 2018, Bin Salman đã cố gắng cử Biệt đội Tiger đến Canada để truy lùng Al-Jabri. Điều này đã được viết trong đơn kiện được đệ trình tại Tòa án quận Columbia của Mỹ, vào tháng 8-2020.  Tuy nhiên, các nhân viên biên phòng tại Sân bay Quốc tế Toronto Pearson đã từ chối cho nhóm này nhập cảnh vào Canada.

Được giới truyền thông Canada mô tả là "mối đe dọa tích cực", các tuyên bố tiếp theo về những nỗ lực gần đây hơn để giết Al-Jabri đã thành hiện thực, dẫn đến việc anh ta được bảo vệ bởi Cảnh sát Hoàng gia Canada cũng như an ninh tư nhân.

Đáp lại những tuyên bố, Bill Blair, Bộ trưởng Bộ An toàn Công cộng của Canada khẳng định: "Chúng tôi nhận thức được các sự cố mà các đối tượng nước ngoài đã cố gắng theo dõi, đe dọa hoặc đe dọa người Canada và những người sống ở Canada. Chúng tôi sẽ không bao giờ dung thứ cho các tác nhân nước ngoài đe dọa an ninh quốc gia của Canada hoặc sự an toàn của công dân và cư dân của chúng tôi".