10 điểm nóng chi phối địa cuộc xung đột năm 2019

Chủ Nhật, 03/02/2019, 15:26

Khi thời đại độc tôn không tranh cãi của Mỹ mất dần, trật tự quốc tế dường như rơi vào tình trạng hỗn loạn. Nhiều nhà lãnh đạo không kìm hãm được mong muốn thách thức các giới hạn, cạnh tranh quyền lực và tìm cách tăng cường ảnh hưởng của họ hoặc giảm bớt đối thủ bằng cách can thiệp vào các cuộc xung đột nước ngoài.

Sau đây là 10 điểm nóng trên thế giới dự báo sẽ vẽ nên bức tranh địa chính trị của thế giới trong năm 2019 này, theo Nikkei Asia Review.

1. Yemen

Sau hơn 4 năm chiến tranh và một cuộc bao vây do Ả Rập Saudi dẫn đầu, gần 16 triệu người Yemen phải đối mặt với "tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng", theo LHQ. Điều đó có nghĩa cứ 2 người Yemen thì có 1 người không đủ ăn.

Chiến tranh bắt đầu vào cuối năm 2014, sau khi phiến quân Houthi trục xuất chính phủ được quốc tế công nhận ra khỏi thủ đô. Mỹ có thể gia tăng áp lực chấm dứt xung đột vào năm 2019.

Thượng viện đã bỏ phiếu để xem xét luật cấm mọi sự can dự của Mỹ vào cuộc chiến. Một khi đảng Dân chủ nắm quyền kiểm soát Hạ viện vào tháng 1-2019, họ có thể hành động mạnh mẽ hơn theo hướng này. Điều đó và nhiều nỗ lực hơn nữa là rất cần thiết để kết thúc cuộc chiến Yemen hoặc ít nhất là tránh nó đi theo hướng xấu hơn.

2. Afghanistan

Nếu Yemen là thảm họa nhân đạo tồi tệ nhất thế giới, thì Afghanistan phải chịu trận chiến chết chóc nhất. Năm 2018, cuộc chiến đã giết chết hơn 40.000 chiến binh và thường dân.

Vào tháng 9, Washington đã bổ nhiệm nhà ngoại giao kỳ cựu Zalmay Khalilzad làm đặc phái viên cho các cuộc đàm phán hòa bình, một dấu hiệu đáng hoan nghênh rằng họ đang ưu tiên đàm phán để chấm dứt chiến tranh.

Các nhà lãnh đạo Taliban dường như đang thực hiện các cuộc đàm phán một cách nghiêm túc. Tuy nhiên, việc Tổng thống Trump tuyên bố sẽ sớm rút 7.000 quân khỏi Afghanistan có thể sẽ khiến tình hình ở nước này tiếp tục bất ổn.

3. Căng thẳng Mỹ-Trung

Bế tắc giữa Trung Quốc và Mỹ không phải là một cuộc xung đột chết người. Tuy nhiên, nếu các mối quan hệ tiếp tục xấu đi, thì sự ganh đua có thể gây ra hậu quả địa chính trị nghiêm trọng hơn tất cả các cuộc khủng hoảng khác được liệt kê trong năm nay.

Căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng có tác động đối với các cuộc xung đột ở châu Á và hơn thế. Đối với hai siêu cường, nỗ lực tổng hợp để chấm dứt khủng hoảng chưa bao giờ là dễ dàng. Một cuộc cạnh tranh ngày càng cay đắng sẽ làm cho nỗ lực này càng khó khăn hơn nhiều.

Bắc Kinh và Washington có thể đạt được một số hình thức thỏa thuận thương mại trong những tháng tới, điều này sẽ giúp giảm bớt căng thẳng. Nhưng bất kỳ thời gian nghỉ ngơi có khả năng là ngắn ngủi. Ở cả hai phía, các nhà lãnh đạo tin rằng một cuộc đụng độ địa chính trị và kinh tế kéo dài đã đạt đến điểm vỡ.

4. Ả Rập Saudi, Mỹ, Israel và Iran

Giống như năm 2018, năm 2019 có nguy cơ đối đầu với sự cố tình hay vô ý liên quan đến mối quan hệ giữa Mỹ, Ả Rập Saudi, Israel và Iran. Trong khi Mỹ và Ả Rập Xê Út gần như không thể hy vọng các lệnh trừng phạt sẽ buộc Iran phải sửa đổi hành vi gây rối hoặc thay đổi chế độ kịp thời, thì sức ép kinh tế đang làm tổn thương người dân Iran thông thường.

Thêm vào tình hình bất ổn ở Trung Đông là vụ ám sát nhà báo Khashoggi hồi tháng 10. Vụ giết người đã khuếch đại những lời chỉ trích ở Mỹ về cả chính sách đối ngoại của Ả Rập Xê Út và sự ủng hộ dường như vô điều kiện của Mỹ đối với Riyadh. Những cảm giác này sẽ tăng lên vào năm này khi đảng Dân chủ nắm quyền kiểm soát Hạ viện.

5. Syria

Dù năm 2018 đã kết thúc, nhưng có vẻ như cuộc xung đột Syria sẽ tiếp tục trên cùng một con đường trong năm 2019. Dường như chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad, với sự giúp đỡ của Iran và Nga, sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến chống lại phe đối lập. Cuộc chiến chống lại Nhà nước Hồi giáo sẽ tiến đến đích.

Các tác nhân nước ngoài sẽ duy trì trạng thái cân bằng mong manh ở nhiều nơi trên đất nước: giữa Israel, Iran và Nga ở phía Tây Nam; Nga và Thổ Nhĩ Kỳ ở phía Tây Bắc; và Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ ở phía Đông Bắc.

Nhưng với tuyên bố rút quân đội Mỹ, ông Trump đã chấm dứt sự cân bằng đó; tăng tỷ lệ cược của một cuộc xung đột đẫm máu liên quan đến Thổ Nhĩ Kỳ, các đồng minh Syria, người Kurd Syria và chế độ Assad; và, bằng cách đó, có khả năng Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) có cơ hội hồi phục bằng cách thúc đẩy sự hỗn loạn, môi trường mà nó có thể phát triển mạnh.

6. Nigeria

Người Nigeria sẽ đi đến các điểm bầu cử vào tháng 2-2019 để bầu một tổng thống và cơ quan lập pháp liên bang mới, và một lần nữa vào tháng 3 để chọn các thống đốc bang và các nhà lập pháp.

Bầu cử Nigeria là những vấn đề bạo lực truyền thống, và tình hình lần này đặc biệt dễ bùng nổ. Cuộc tranh cử tổng thống giữa Muhammadu Buhari đương nhiệm và đối thủ chính của ông, cựu Phó Tổng thống Atiku Abubakar, sẽ rất khó khăn. Tranh chấp giữa Buhari và lãnh đạo lưỡng viện của quốc hội làm tăng nguy cơ biểu tình trong và sau cuộc bỏ phiếu.

Các cuộc biểu tình như vậy có một tiền lệ rắc rối: Các cuộc biểu tình sau các cuộc biểu tình năm 2011 đã biến thành các cuộc tấn công vào các nhóm thiểu số trên khắp miền Bắc Nigeria, trong đó hơn 800 người chết.

7. Nam Sudan

Kể từ khi cuộc nội chiến ở Nam Sudan nổ ra cách đây 5 năm, 400.000 người đã chết. Vào tháng 9, Tổng thống Salva Kiir và đối thủ chính của ông, cựu Phó Tổng thống đã trở thành thủ lĩnh phiến quân Riek Machar, đã ký một thỏa thuận ngừng bắn và cai trị cùng nhau cho đến cuộc bầu cử vào năm 2022.Thỏa thuận này thỏa mãn cả hai.

Quan trọng nhất, nó đã giảm bạo lực. Tuy nhiên, tỷ lệ cược vẫn được xếp chồng lên nhau chống lại việc mở ra một kỷ nguyên ổn định mới.

8. Cameroon

Một cuộc khủng hoảng tại các khu vực Anglophone (nói tiếng Anh) của Cameroon đang trên đà leo thang thành nội chiến và gây bất ổn cho một quốc gia từng được coi là một ốc đảo yên bình tương đối trong một khu vực đầy xung đột. Các băng đảng tội phạm ở khu vực Anglophone đã lợi dụng sự hỗn loạn để mở rộng hoạt động của chúng.

Theo ước tính của Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, giao tranh đã giết chết gần 200 binh sĩ, hiến binh và cảnh sát, với khoảng 300 người bị thương, và giết chết hơn 600 người ly khai. Ít nhất 500 thường dân đã chết trong bạo lực. Mỹ cho biết 30.000 người Anglophone phải tị nạn ở Nigeria và 437.000 người di cư nội địa ở Cameroon.

9. Ukraine

Cuộc chiến ở Ukraine tiếp tục âm ỉ không có hồi kết. Điểm nóng mới nhất là Biển Azov, nơi vào tháng 11 các tàu của Nga và Ukraine đã đụng độ. Trong khi đó, tình hình chiến đấu ở Donbass vẫn tiếp tục. Cả Ukraine và Nga đều không thực hiện các bước để kết thúc chiến tranh. Cuộc bầu cử Ukraine hoặc sự phát triển trong nước ở Nga có thể mang lại cơ hội cho việc hòa giải. Nhưng vụ đụng đổ ở Biển Azov cho thấy, nguy cơ leo thang luôn hiện diện.

10. Venezuela

Nền kinh tế của Venezuela đang rơi vào tình trạng khủng hoảng, với một tác động xã hội tàn khốc. Nghèo đói và suy dinh dưỡng tràn lan. Dịch bệnh quay trở lại. Khoảng 3 triệu trong số 31 triệu người Venezuela đã rời khỏi đất nước, chủ yếu đến Colombia và các nước láng giềng khác. Mỹ dự báo con số đó sẽ tăng lên 5,3 triệu vào cuối năm 2019.

Nhóm cầm quyền của Tổng thống Nicolás Maduro đã từ chối thừa nhận khủng hoảng và không chấp nhận hầu hết sự cứu trợ nhân đạo. Vào ngày 10-1, Maduro bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, mặc dù cuộc bầu cử lại của ông được cho là không đáng tin cậy.

Bàng Cương