Ẩn họa từ hàng ngàn căn nhà tự phát bên lưng núi ở Nha Trang
Sau sự cố thiên tai mưa lũ, sạt lở núi kinh hoàng, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản ở TP Nha Trang cuối năm ngoái, không riêng người dân mà chính quyền và các cơ quan chức trách ở tỉnh Khánh Hòa lo ngại sự tái diễn thiên tai trong mùa mưa lũ sắp đến, khi mà hàng ngàn căn nhà còn nằm chênh vênh trên lưng núi và dưới thung lũng sâu…
Có thể nói trận mưa lũ, sạt lở núi sáng ngày 18-11-2018 là sự cố thiên tai chưa từng có trong lịch sử ở phố biển Nha Trang hàng chục năm qua. 23 người chết, 26 người bị thương, 124 căn nhà sập đổ là những con số mang đậm nỗi đau, nhưng rồi sẽ càng đau thương hơn nữa nếu như chính quyền và các cơ quan chức trách ở tỉnh Khánh Hòa không sớm tìm kiếm giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn hiểm họa có thể tái diễn.
Là một trong những người có mặt ở hiện trường trong trận thiên tai đó, tôi không sao quên được những hình ảnh khủng khiếp xảy ra ở xóm Núi, thôn Thành Phát và xóm Mũi, thôn Thành Đạt, xã Phước Đồng.
Nước lũ trên triền đồi cuốn trôi những mảng đất đá đổ ập xuống để lại thảm cảnh hoang tàn đổ nát sau khi "xóa sổ" hàng chục căn nhà, các đơn vị vũ trang phải bám hiện trường nhiều ngày đêm, tất bật đào bới đất đá, vật liệu nhà ở bị sập để giải cứu, tìm kiếm những nạn nhân bị mắt kẹt, vùi lấp.
Chủ tịch UBND xã Phước Đồng - ông Đặng Lợi cho biết, sau trận mưa lũ, sạt lở núi, địa phương này có tới 14 người chết, 3 người bị thương nặng 85 căn nhà sập đổ hoàn toàn 66 căn nhà bị sạt lở nền móng, xiêu vẹo.
 |
| Hiện trường tan hoang ở khu dân cư xóm Núi sau trận mưa lũ gây sạt lở ngày 18-11-2018. |
Hơn một tháng sau sự cố thiên tai, hiện trường sạt lở ở xóm Núi vẫn còn ngổn ngang đất đá, những người dân đang tạm cư ở nơi khác vẫn quyết định trở về nền đất cũ để xây dựng lại nhà mặc dù chính họ cũng dự báo tai họa còn có thể xảy trong những mùa mưa lũ.
Ông Nguyễn Lê Văn - một cư dân ở đó cho biết: "Xóm Núi hình thành từ năm 2000. Lúc đầu chỉ năm, bảy căn nhà dưới chân núi, vài năm sau đó những người dân nghèo không có tiền mua nhà và đất ở những hẻm phố dưới nội thành Nha Trang lần lượt lên đây mua đất nương rẫy, đồi núi để làm nơi cư trú. Những người dành dụm được tiền thì nâng cấp từ lán trại thành nhà xây, mái tôn; người khó khăn thì dựng nhà chắp vá, tạm bợ. Cứ thế xóm Núi đã có hơn 300 căn nhà, trong đó có rất nhiều căn nhà chênh vênh trên triền núi".
Bà Trần Thị Thu chia sẻ: "Mùa mưa lũ năm 2016, sự cố sạt lở núi đã xảy ra bên thôn Phước Hạ khiến cho 4 người chết, 4 người bị thương, 7 căn nhà sập đổ. Năm nay tang thương ập đến xóm Núi, thôn Thành Phát và xóm Mũi, thôn Thành Phát. Lo sợ thương vong rồi sẽ xảy ra tiếp tục nhưng do nghèo khó vẫn còn đeo bám, nên người dân vẫn phải bám trụ ở đây chứ biết đi đâu để được an cư".
Đứng bên nền nhà cũ còn ngổn ngang vật liệu đổ nát, bà Nguyễn Thị Thoa tâm sự: "Hơn một tháng sau sự cố thiên tai, ban đêm tôi xuống nhà người thân dưới khu dân cư Hòn Rớ để ngủ nhờ, đến sáng lên đây thu dọn dần đất đá để dựng lại nhà tạm bằng nguồn hỗ trợ của các nhóm thiện nguyện mới có nơi lưu trú chứ biết đi đâu, về đâu bây giờ".
Đến thời điểm này, hai thôn Thành Đạt, Thành Phát ở xã Phước Đồng đã có tới 694 căn nhà với 2.616 nhân khẩu là cư dân ven núi. Trong đó số đó có gần 300 căn nhà tạm và hơn 380 căn nhà 1 tầng, tất cả đều xây dựng trái phép dưới thung lũng và trên triền núi từ nhiều năm qua, nhưng chính quyền địa phương và các cơ quan chức trách không có biện pháp kiên quyết ngăn chặn từ khi mới phát sinh, mà đã để cho "vết dầu loang" tạo ra những hệ lụy phức tạp khi cần phải thu hồi đất, áp dụng biện pháp di dời, giải tỏa…
 |
| Hàng trăm căn nhà ở xóm Núi, thôn Thành Phát, xã Phước Đồng tiềm ẩn hiểm họa. |
Chủ tịch UBND phường Vĩnh Trường - ông Nguyễn Bá Thuận cho biết, trong số hàng trăm căn nhà ở khu núi Chụt có tới 117 căn nhà với 410 nhân khẩu xây dựng trái phép nằm trong tầm nguy hiểm sạt lở núi, trong đó có tới 105 căn nhà tạm.
Mỗi khi mưa lũ chính quyền địa phương phải tất bật vận động người dân sơ tán đến nơi tạm cư an toàn. Và khi đứng trước những căn nhà chông chênh tạm bợ nối tiếp nhau theo hình bậc thang trên triền núi, rồi nghĩ đến trận mưa lũ, sạt lở đã xảy ra, chính cư dân ở đó cũng phải đau đáu nỗi lo hiểm họa rình rập trên đầu.
Không riêng ở Phước Đồng, Vĩnh Trường, tình trạng người dân mua bán nương rẫy, đồi núi bằng mảnh giấy viết tay rồi tự san lấp đất đá, xây dựng nhà trái phép cũng đã diễn ra ở các xã Vĩnh Lương, Vĩnh Phương, Vĩnh Ngọc, Vĩnh Thái và các phường Vĩnh Hải, Vĩnh Hoà.
Trao đổi với phóng viên ngày 29-3-2019, ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP Nha Trang cho biết: "Chỉ riêng ở xã Phước Đồng và phường Vĩnh Trường đã có tới 811 căn nhà nằm trong tầm nguy hiểm khi mưa lũ, sạt lở núi, trong đó có gần 400 căn nhà tạm. Khi rà soát gia cảnh từng trường hợp, chính quyền địa phương xác định 17 gia đình còn có đất ở nơi khác, 794 trường hợp còn lại không có nơi để di dời".
Sau sự cố thiên tai kinh hoàng cuối năm ngoái, UBND TP Nha Trang đã có nhiều văn bản chỉ đạo chính quyền các xã, phường và cơ quan chức trách khẩn trương triển khai các biện pháp phòng ngừa hiểm họa, kiên quyết ngăn chặn tình trạng xây dựng nhà ở trái phép. Bên cạnh đó, giải pháp "xoá sổ" khu dân cư tự phát bên chân núi ở Vĩnh Trường, Phước Đồng đã được tính toán.
Báo cáo mới nhất của UBND TP Nha Trang trình UBND tỉnh Khánh Hoà cho thấy, phương án được chính quyền thành phố đưa ra là xây dựng chung cư - nhà ở xã hội trên khu đất hơn 2,5 ha ở khu tái định cư Phước Hạ, xã Phước Đồng để người dân thuê nhà ở với định mức mỗi căn hộ 40m².
Quy mô chung cư - nhà ở xã hội này có 840 căn hộ ở 4 tầng nhà và 1 tầng trệt là nơi để xe máy, xe đạp. Tổng kinh phí dự toán đầu tư gần 380 tỷ đồng từ nguồn ngân sách, trong đó có hơn 3,6 tỷ đồng chi phí hỗ trợ người dân di dời theo Quyết định 06/2018/QĐ-UBND ngày 16-4-2018 của UBND tỉnh Khánh Hoà.
Do những căn nhà thuộc diện giải toả ra khỏi tầm nguy hiểm bên chân núi ở hai địa bàn nêu trên đều xây dựng trái phép trên đất không có giấy tờ hợp pháp nên không được bồi thường, hỗ trợ vật kiến trúc.
 |
| Những căn nhà chênh vênh trên lưng núi Chụt ở phường Vĩnh Trường, TP Nha Trang. |
Đề cập đến vấn đề người dân thuê nhà tại chung cư - nhà ở xã hội, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết: "UBND TP Nha Trang dự kiến vận dụng Quyết định 11/2016/QĐ-UBND ngày 17-6-2006 của UBND tỉnh Khánh Hoà để thu tiền thuê mỗi tháng 677.500 đồng đối với căn hộ 40m2 tầng ở tầng 2 và 537.500 đồng từ tầng 3 đến 5.
Đối tượng hộ nghèo được miễn thu 2 năm đầu, 50% trong năm thứ ba và 100% từ năm thứ tư; hộ cận nghèo được miễn thu 1 năm đầu, 50% trong năm thứ 2 và 100% từ năm thứ ba; các trường hợp còn lại thu 50% trong năm đầu và 100% từ nằm thứ hai.
Mức thu phí cho thuê căn hộ nêu trên thu từng tháng, bao gồm thuế, chi phí bảo trì và đảm bảo ổn định trong 5 năm, sau đó mới điều chỉnh tăng 10%. Trong trường hợp có sự thay đổi về chính sách cho thuê chung cư - nhà ở xã hội bằng văn bản pháp lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ điều chỉnh cho phù hợp".
Không ít người dân mong muốn giao đất tái định cư không thông qua đấu giá, nhưng quỹ đất TP Nha Trang đã thu hẹp. Nếu có cũng giới hạn về diện tích và ưu tiên trường hợp di dời khẩn cấp chứ không thể giải quyết cho các đối tượng tranh thủ cơ hội để được tái định cư.
Hơn thế nữa, người dân trong diện giải tỏa đều nghèo khó, không có đủ điều kiện mua đất tái định cư, dự báo sẽ có không ít người nhận đất tái định cư trên giấy vì trước đó họ đã âm thầm bán đất cho các đối tượng kinh doanh bất động sản, hoặc bị cưỡng ép trả nợ tồn tại từ trước.
Kết cục một số người được tái định cư vẫn không có nơi an cư, nguy cơ nhà ở trên triền núi sẽ tái lập, đến lúc đó nếu không ngăn chặn được thì điệp khúc sạt lở núi, sập nhà và thương vong sẽ tái diễn…
Vì thế, ở góc nhìn khách quan thì chung cư - nhà ở xã hội cho thuê là giải pháp an cư để "xoá sổ" hàng ngàn căn nhà xây dựng trái phép dưới thung lũng và trên triền núi từ nhiều năm qua.
