"Kẻ săn phù thủy" Romania trở thành Trưởng Công tố EU
"Kẻ săn phù thủy đáng sợ"
Bà Laura Kovesi sinh năm 1973 ở thành phố Sfantu Gheorghe, Romania, tốt nghiệp Khoa Luật Đại học Babes-Bolyai (UBB) năm 1995. Kovesi vốn là vận động viên bóng rổ và từng cùng đồng đội giành ngôi vô địch môn thể thao này tại châu Âu năm 1989. Năm 1998, Kovesi làm việc cho Cục Điều tra tội phạm có tổ chức và Khủng bố (DIICOT), trực thuộc Bộ Tư pháp Romania. Kovesi được giới truyền thông trong nước mô tả là một người "ăn nói mềm mỏng và trầm lặng".
Năm 2007, EU đặt Romania - một trong những quốc gia có tỷ lệ tham nhũng cao nhất trong khối, vào cơ chế giám sát công tác cải cách tư pháp và chống tham nhũng. Năm 2013, bà Kovesi được bổ nhiệm làm lãnh đạo cơ quan chống tham nhũng (DNA).
 |
| Bà Laura Kovesi làm Trưởng Công tố của Liên minh Châu Âu, chuyên phụ trách chống gian lận. |
Dưới sự điều hành của bà Kovesi, các vụ truy tố tham nhũng đã tăng đột biến, nhận được sự hoan nghênh của EU. DNA đã mở những cuộc điều tra quy mô chống lại một thủ tướng, một số cựu bộ trưởng, các ông trùm truyền thông, thẩm phán và cả các công tố viên.
Kovesi phát biểu với phóng viên hãng tin BBC trong một cuộc phỏng vấn: "Người dân Romania hoàn toàn tin tưởng vào DNA, đặc biệt là tầng lớp công dân trẻ tuổi. Ngày càng có thêm nhiều người đến cơ quan nộp đơn tố cáo. Họ sẵn sàng làm nhân chứng trong những vụ án tham nhũng. Công dân Romania tin rằng luật pháp là bình đẳng đối với tất cả mọi người".
Chỉ trong 5 năm dưới sự điều hành của bà Kovasi, DNA truy tố khoảng 1.170 vụ với chi phí tốn kém đến 1 tỷ euro. Công việc của Kovesi được quốc tế đánh giá cao và bà được Chính phủ Pháp trao huân chương cao quý Bắc đẩu Bội tinh vào năm 2016. Mặc dù vậy, Kovesi vẫn phải đối mặt với những người chỉ trích - họ cho rằng bà được trao quá nhiều quyền lực và nhiệt tình chống tham nhũng đã biến bà thành "kẻ săn phù thủy" đáng sợ.
Theo lập luận của họ, DNA đã không công bằng khi chỉ nhắm mục tiêu vào một số nhân vật và đảng phái nào đó đồng thời hợp tác điều tra với Cơ quan Tình báo Romania (SRI) cũng như với những thẩm phán mà chính bà đã sa thải.
Họ cũng tố cáo DNA sử dụng những kỹ thuật nghe lén thời Chiến tranh Lạnh của tình báo Romania mà Kovesi vốn không chấp nhận. Tuy nhiên, Kovesi phản bác rằng mọi kỹ thuật (bao gồm nghe lén) mà DNA sử dụng đều được tòa án cho phép và những vụ án truy tố đều có bằng chứng thuyết phục.
Tháng 7-2018, bà Laura Codruta Kovesi bị Tổng thống Romania cách chức Trưởng công tố, đứng đầu Cơ quan Chống tham nhũng (DNA) với lý do vượt quá quyền hạn của mình. Tuy nhiên, bà đã nhận được sự ủng hộ tại Brussels vì đã làm tăng tỷ lệ kết án tham nhũng tại một trong những quốc gia thành viên EU bị cho là tham nhũng nhiều nhất.
Tháng 2-2019, khi các quốc gia EU bắt đầu tiến hành quá trình bầu chức lãnh đạo Văn phòng Công tố châu Âu, một hội đồng độc lập đã họp bàn và đưa bà Kovesi lên đầu danh sách rút gọn còn 3 người sẽ tham gia ứng cử vào chức vụ này.
Thời điểm đó, ông Tudorel Toader, Bộ trưởng Tư pháp Romania, người đã đề nghị sa thải bà Kovesi khỏi ghế Trưởng công tố chống tham nhũng vào năm 2018 đã tìm cách cản trở bà đến với chức vụ mới tại EU khi tuyên bố sẽ gửi thông tin về bà Kovesi cho các đối tác tại EU của mình, đồng thời cho rằng hội đồng ra quyết định đưa bà Kovesi vào danh sách tranh cử trước cả ứng viên đến từ Pháp và Đức đã bị thông tin sai lệch. Tuy nhiên, việc cản trở này đã không thành.
"Việc bổ nhiệm đối với bà Kovesi sẽ gửi một thông điệp mạnh mẽ tới Romania và các quốc gia đi theo con đường tương tự, như Hungary, hay các quốc gia đang có ý nghĩ về điều này", Oana Popescu, Giám đốc Trung tâm Tư duy Toàn cầu Tập trung có trụ sở tại Bucharest và cựu Bộ trưởng các vấn đề EU người Romania nói: "Tôi nghĩ điều này trong thực tế sẽ giúp tận dụng các cơ hội của bà Kovesi".
Trọng trách mới
Hơn 20 trong tổng số 28 thành viên của EU, bao gồm Romania, đã đồng ý việc sử dụng Văn phòng Công tố mới, với mục đích thúc đẩy khối các nước EU trong việc giải quyết tội phạm tài chính xuyên biên giới, bao gồm cả các cáo buộc gian lận. Văn phòng này sẽ độc lập với EU và các cơ quan chính quyền quốc gia, nhằm tạo cho cơ quan này khả năng xâm nhập vào các khu vực gây tranh cãi về chính trị, đặc biệt là nơi các chính trị gia hàng đầu bị buộc tội chiếm đoạt tiền của EU.
Ủy ban Châu Âu (EC) cho biết ít nhất 50 tỷ euro tiền thuế doanh thu - nhiều trong số này đóng vào ngân sách EU - đã biến mất mỗi năm vì các hành vi gian lận xuyên biên giới trong nội bộ EU. Tuy nhiên, hiện tại, chỉ chính quyền các nước có quyền truy tố các vụ gian lận ngân sách EU tại nước mình, làm dấy lên chỉ trích rằng một số nước đang hủy hoại quy định của pháp luật.
Đại diện cấp cao về ngân sách của EU Guenther Oettinger cho biết: "Trưởng Công tố châu Âu sẽ đảm bảo rằng hành động ở cấp liên minh được tăng thêm một bước, qua đó, đưa các vụ phạm tội ra tòa trong các trường hợp hành vi vi phạm ảnh hưởng đến ngân sách của liên minh".
Văn phòng của tân Trưởng Công tố sẽ được đặt tại Luxembourg vào cuối năm 2020. 22 quốc gia trong số 28 nước EU sẽ tham gia, không bao gồm Hungary, Ireland, Ba Lan và Thụy Điển, cũng như Đan Mạch - nước có cơ quan độc lập về các vấn đề pháp lý của EU, và Anh - nước sắp rời Liên minh.
