Kết thúc Thượng đỉnh G20 Khởi đầu những hy vọng

• Nguyên nhân khiến thủ tướng Đức đến muộn tại hội nghị G20
• G20 - Cơ hội vàng để dung hòa khác biệt lợi ích
• G20 giữa tâm khủng hoảng thương mại

Chiến thắng của Nhà Trắng?

Tuyên bố chung thừa nhận thương mại và đầu tư là "động cơ quan trọng của tăng trưởng, năng suất, đổi mới, tạo việc làm và phát triển". Nhưng nói thêm rằng "hệ thống hiện đang thiếu các mục tiêu và có chỗ cần cải thiện. Do đó chúng tôi hỗ trợ cải cách cần thiết của WTO [Tổ chức Thương mại Thế giới] để cải thiện chức năng của tổ chức và sẽ xem xét tiến độ tại hội nghị tiếp theo" ở Osaka vào năm 2019. 

Một quan chức cao cấp của Nhà Trắng gọi đó là một "ngày trọng đại" cho đất nước, khẳng định tuyên bố chung đã "đáp ứng nhiều mục tiêu lớn của Mỹ", đặc biệt việc yêu cầu WTO cải cách. "Lần đầu tiên, G-20 công nhận WTO hiện đang thiếu các mục tiêu và cần phải cải cách", vị quan chức nói với các phóng viên bên lề sự kiện.

Tuy nhiên, tuyên bố không giải thích những gì cần phải cải cách, phản ánh sự khác biệt giữa các quốc gia. Ví dụ, Mỹ đã ngăn chặn các bổ nhiệm cho cơ quan đánh giá phúc thẩm của WTO, đe dọa ngăn chặn khả năng của tổ chức xem xét khiếu nại thương mại. Mỹ tin rằng WTO không công bằng trong việc kiềm chế khả năng sử dụng thuế quan để thực thi các hành động thương mại. 

“Cuộc đối thoại về cải cách mới chỉ bắt đầu”, Tổng giám đốc WTO Roberto Azevedo nói trong một cuộc phỏng vấn. “Trước đây, cuộc đối thoại trong G-20 là liệu WTO có cần cải cách hay không. Các nước G-20 đã tiến một bước đáng kể”.

Lãnh đạo các nước tại Hội nghị thượng đỉnh G20, ngày 1-12 vừa qua.

Trong tuyên bố chung đã không đề cập đến vấn đề “chủ nghĩa bảo hộ”. Tổng thống Argentina Mauricio Macri nói với các phóng viên rằng nhiều nước đã mong muốn cụm từ này được đưa vào, nhưng Mỹ đã không chấp nhận. 

Trong khi đó, quan chức cao cấp Nhà Trắng cho biết Trung Quốc đã cam kết tại G-20 rằng sẽ tăng tính minh bạch về tài chính phát triển cơ sở hạ tầng trong dự án Vành đai - Con đường; Bắc Kinh cũng đảm bảo hoạt động cho vay trong dự án không dẫn đến bẫy nợ ở các nước đang phát triển. 

Các quan chức cho biết các nhà lãnh đạo G-20 đã kêu gọi Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) theo dõi chặt chẽ hơn các khoản nợ đang phát sinh của các quốc gia phát triển theo sau các khoản vay cơ sở hạ tầng của Trung Quốc.

Về biến đổi khí hậu, Mỹ nhắc lại trong tuyên bố quyết định rút khỏi Hiệp định Paris, trong khi các thành viên G-20 khác tái khẳng định cam kết thực hiện thỏa thuận này. "Chúng tôi sẽ tiếp tục giải quyết biến đổi khí hậu, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững và tăng trưởng kinh tế", tuyên bố cho biết.

Tuyên bố cũng công nhận mối quan tâm toàn cầu về người tị nạn và hậu quả chính trị, xã hội và kinh tế của nó, nhưng không đề xuất bất kỳ hành động nào. 

Những người tị nạn vẫn là điểm bùng nổ của nhiều quốc gia và đã đóng góp rất lớn cho sự sụp đổ chính trị của Thủ tướng Đức Angela Merkel. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã mạnh mẽ kêu gọi các nước phát triển đóng một vai trò trong việc giải quyết khủng hoảng. 

Ngoài ra, G-20 còn kêu gọi nỗ lực tăng cường chống khủng bố và rửa tiền, và yêu cầu “ngành công nghiệp kỹ thuật số” làm việc để chống lại “khai thác internet và truyền thông xã hội vì mục đích khủng bố”.

Các nước đã buộc phải “chiều” Mỹ vì các nhà ngoại giao mong muốn tránh một hội nghị quốc tế đóng cửa mà không có một tuyên bố cuối cùng. Tháng 10, Hội nghị thượng đỉnh hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương lần đầu tiên không thể đưa ra một thông cáo chung trong lịch sử gần 30 năm của mình, khi Mỹ và Trung Quốc bất đồng. 

Nhưng ngay cả khi kết quả tồi tệ nhất đã không xảy ra ở Argentina, các quan chức châu Âu vẫn bày tỏ lo ngại trật tự thương mại đa phương đang ngày bị thiếu sự ủng hộ. 

"Một số điều khoản đã được bình thường trong các giao thức G-7 và G-20 trước đây đã trở thành điều cấm kị: Đối với Mỹ, đó là đa phương, đối với Trung Quốc là thực tiễn thương mại không công bằng", một quan chức EU cho biết.

Mỹ - Trung “đình chiến” thương mại

Một trong những cuộc gặp song phương đáng chú ý nhất diễn ra bên lề Thượng đỉnh G20 tại Argentina là cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng nhiệm Trung Quốc Tập Cận Bình. 

Tin cho biết Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Trung Quốc đã ký một thỏa thuận hôm 1-12 để giảm căng thẳng thương mại, trong đó Washington hoãn áp thuế mới trong 90 ngày và Bắc Kinh hứa hẹn sẽ mua một "lượng đáng kể" các sản phẩm của Mỹ để giảm sự mất cân bằng thương mại.

Hai ông Donald Trump-Tập Cận Bình cũng đồng ý đàm phán trực tiếp về cải cách cơ cấu liên quan đến chuyển giao công nghệ bắt buộc, bảo vệ sở hữu trí tuệ và các vấn đề gây tranh cãi khác. Nếu không có tiến bộ, Mỹ sẽ tăng thuế đối với hàng hóa trị giá 200 tỷ đô la lên 25% từ 10% hiện tại. 

Các nhà lãnh đạo nói chuyện hơn 2 tiếng rưỡi trong bữa ăn tối thượng đỉnh, mà cả ông Trump và ông Tập đều nhận xét là "rất thành công", theo một tuyên bố của Thư ký báo chí Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders. 

"Đây là một cuộc họp tuyệt vời và hiệu quả với khả năng không giới hạn cho cả Mỹ và Trung Quốc", ông Trump tuyên bố.

Trong một phần của bữa ăn tối đã được mở cho các phóng viên, ông Tập nói "tình hình thế giới đã chứng kiến rất nhiều thay đổi" kể từ cuộc họp của họ khoảng một năm trước. Nhà lãnh đạo Trung Quốc nói rằng "là hai quốc gia lớn có ảnh hưởng lớn, Trung Quốc và Mỹ gánh vác trách nhiệm quan trọng trong việc thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng thế giới". Ông nói thêm: “Hợp tác là lựa chọn tốt nhất cho hai nước". 

Bữa ăn tối đã diễn ra trễ hơn 1 giờ so với dự định ban đầu, cho các nhà lãnh đạo thêm thời gian để thảo luận về các vấn đề trong tầm tay. Bên ông Donald Trump có Ngoại trưởng Mike Pompeo và Bộ trưởng Tài chính Steve Mnuchin, cùng Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer và Cố vấn thương mại Peter Navarro. Ông Tập được đi kèm với thành viên Bộ Chính trị Yang Jiechi, Phó Thủ tướng Liu He, Bộ trưởng Thương mại Zhong Shan và Thứ trưởng Bộ Thương mại Wang Shouwen.

Mỹ và Trung Quốc đang lún sâu vào một cuộc chiến thương mại ảnh hưởng tiêu cực tới cả những nền kinh tế khác trên thế giới và khiến dư luận quốc tế lo ngại vì những hành động "ăn miếng, trả miếng" của cả hai bên. 

Mỹ đã áp đặt mức thuế bổ sung trị giá 250 tỷ đô la hàng hóa của Trung Quốc so với hàng hóa được coi là hành vi thương mại không công bằng. Trong số này, thuế 10% trên 200 tỷ USD sẽ tăng lên 25% sau khi mùa mua sắm nghỉ lễ kết thúc vào ngày 1-1. 

"10% [thuế] tăng 25% vào ngày 1-1", ông Trump từng đe dọa Trung Quốc vào tháng 11 ở Florida. Ông cũng nói rằng thuế quan nhằm mục tiêu thêm 267 tỷ hàng hóa Trung Quốc có thể được áp dụng, tức bao gồm tất cả xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trong thực tế.

Cuộc gặp chớp nhoáng Trump - Putin

Một chi tiết đáng chú ý khác bên lề Thượng đỉnh G20 năm nay là cuộc gặp "không chính thức" của ông Trump với ông Putin vào tối 1-12. Tờ USA Today dẫn lời Thư ký báo chí Nhà Trắng Sarah Sanders ngày 1-12 cho biết, hai nguyên thủ của Mỹ và Nga đã trò chuyện với nhau trong một bữa tiệc tối dành cho các lãnh đạo thế giới. 

Theo bà Sanders, như thông lệ tại các sự kiện đa phương, Tổng thống Trump cùng vợ đã có nhiều cuộc "thảo luận không chính thức" với các lãnh đạo thế giới tại bữa tiệc tối, kể cả ông Putin. Tuy nhiên, bà Sanders không tiết lộ thêm về phạm vi cuộc gặp hay những nội dung được nguyên thủ hai nước thảo luận.

Ông Trump từng đối mặt với rất nhiều chỉ trích về một cuộc tiếp xúc tương tự với người đứng đầu Điện Kremlin tại bữa tiệc tối bên lề hội nghị Thượng đỉnh G20 ở Hamburg, Đức hồi năm ngoái, sau khi Nhà Trắng hé lộ họ gặp nhau mà không cho bất kỳ trợ lý nào tham gia. 

Phát biểu trước báo giới tại Buenos Aires, Tổng thống Nga Putin sau đó xác nhận đã có cuộc gặp chớp nhoáng với người đồng cấp Mỹ và thảo luận về vấn đề Ukraina. 

"Tôi đã trả lời các câu hỏi của ông ấy về sự cố tại Biển Đen. Ông ấy có quan điểm riêng. Tôi cũng có quan điểm của mình. Chúng tôi vẫn giữ quan điểm riêng khác biệt", ông Putin nhấn mạnh. 

Trước đó, Yury Ushakov, một trợ lý của Tổng thống Nga, nói ông Putin "lấy làm tiếc" vì không thể cùng ông Trump "hội đàm một cách thích hợp" tại sự kiện G20. Song, theo ông Ushakov, hai nguyên thủ nhất trí duy trì liên lạc, kể cả đối thoại thông qua Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton.

Cũng tại Buenos Aires, ông Putin đã có cuộc tiếp xúc riêng với Thủ tướng Đức Angela Merkel. Đài RFE dẫn lời phát ngôn viên của bà Merkel nói, hai bên đã thảo luận về cuộc xung đột ở Syria cũng như những căng thẳng giữa Moskva - Kiev sau khi Nga bắt giữ 3 tàu hải quân cùng 24 thủy thủ của Ukraina ngoài khơi Crưm hôm 25-11 vừa qua. 

Nhà chức trách Nga đã ra lệnh tạm giam 2 tháng và đang chuẩn bị đưa các quân nhân Ukraina ra xét xử. Thủ tướng Đức đã đề nghị Tổng thống Nga trả tự do cho các thủy thủ Ukraina. Song, ông Putin khẳng định, việc đó thuộc thẩm quyền giải quyết của các tòa án.