Làm rõ nhiều sai phạm tại dự án Metro Bến Thành - Suối Tiên

Thứ Bảy, 29/12/2018, 10:17
Được xem là “siêu ban” khi quản lý, đầu tư 8 tuyến đường sắt đô thị (Metro) của TP Hồ Chí Minh với tổng vốn hàng trăm ngàn tỷ đồng, nhưng những “bất thường” đang diễn ra ở Ban Quản lý đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh (Ban QLĐSĐT) thời gian qua khiến dư luận quan tâm.


Nghiêm trọng là mới đây Kiểm toán Nhà nước công bố kết luận hàng loạt sai phạm về thẩm quyền phê duyệt, thay đổi vật tư, cách tính toán giá trị không chuẩn làm đội vốn hàng ngàn tỷ đồng… ở dự án Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) đã cho thấy những phức tạp xung quanh dự án này…

UBND TP Hồ Chí Minh, một số Sở và Ban QLĐSĐT đều có sai phạm

Nội dung báo cáo kiểm toán về dự án Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên (TP Hồ Chí Minh) của Kiểm toán Nhà nước chỉ ra hàng loạt sai phạm của dự án này đã khiến dư luận “dậy sóng” bởi nhiều điều không thể hiểu nổi.

Đoạn đường sắt trên cao khu vực quận 9 - Thủ Đức.

Trong đó, báo cáo nhấn mạnh là UBND TP Hồ Chí Minh, lãnh đạo một số Sở và Ban QLĐSĐT đã có nhiều sai phạm từ khảo sát, phê duyệt cho đến quá trình đầu tư... khi triển khai tuyến Metro số 1. Theo Kiểm toán Nhà nước, UBND TP Hồ Chí Minh đã điều chỉnh dự án này chưa tuân thủ trình tự thủ tục và chưa đúng thẩm quyền.

Trong đó, dự án được điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) lên tới 47.325 tỷ đồng. Với mức vốn trên, đã trở thành dự án trọng điểm quốc gia (lớn hơn 35.000 tỷ đồng) theo quy định tại Nghị quyết 49/2010, dự án phải trình Quốc hội xem xét. Theo quy định, thẩm quyền quyết định các dự án quan trọng quốc gia là Thủ tướng Chính phủ.

Quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án khi chưa có báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư và chưa rõ ràng về nguồn vốn. Theo Kiểm toán Nhà nước, thư của JICA (Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản) chỉ xác nhận việc sẽ tính đến chuyện bổ sung vốn, chưa xác nhận về cho vay.

Đáng nói quyết định phê duyệt TMĐT điều chỉnh đã không đúng giá trị lập. Cụ thể, giá trị TMĐT được lập với hai loại tiền, với mỗi loại tiền lại được tính toán trượt giá khác nhau (tiền VNĐ là 10,6%/năm, tiền Yen Nhật là 2,4%/năm). Giá trị phê duyệt 236,626 triệu Yen chỉ là giá trị tương đương tại thời điểm lập tháng 10-2009.

Trường hợp phê duyệt chỉ bằng một loại tiền Yen thì tất cả trượt giá phải được tính theo tiền Yen và giá trị TMĐT điều chỉnh chỉ là 206,126 triệu Yen (giảm 30.500 triệu Yen).

Đặc biệt, UBND TP Hồ Chí Minh phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ hoàn thành năm 2017 sang hoàn thành năm 2019 là không tuân thủ trình tự và thẩm quyền. Bởi lẽ theo quy định của Nghị quyết 49/2010, với dự án quan trọng quốc gia, khi kéo dài thời gian thực hiện từ một năm trở lên, Chính phủ phải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Theo Kiểm toán Nhà nước, ông Hoàng Như Cương, Phó trưởng Ban QLĐSĐT (người mới đây được phát hiện đi nước ngoài khi chưa được sự chấp thuận của cấp có thẩm quyền), phê duyệt điều chỉnh dự án tại quyết định số 178/QĐ-BQLĐSĐT ngày 7-7-2014 là trái thẩm quyền. Lý do là vì ông này chỉ là cấp phó, không có thẩm quyền điều chỉnh TMĐT và quy mô của dự án trọng điểm quốc gia.

Cũng vì đây là dự án trọng điểm quốc gia nên Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh thực hiện thẩm định để phê duyệt là không đúng thẩm quyền. Bên cạnh đó, nội dung thẩm định không đảm bảo theo quy định, như không đánh giá TMĐT, kiểm tra tính đầy đủ, hợp lý của các khoản mục chi phí trong TMĐT...

Kiểm toán Nhà nước khẳng định, theo quy định, đơn vị thẩm tra phải do người quyết định đầu tư thuê, Bộ Giao thông vận tải có đề nghị nhưng UBND TP Hồ Chí Minh vẫn chỉ đạo đơn vị thẩm định sử dụng kết quả thẩm tra TMĐT của tư vấn CPG&SMRT (do JICA thuê) là không phù hợp quy định.

Trong tờ trình này, Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh đã trích dẫn những chỉ đạo của Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh khi đó là ông Lê Hoàng Quân. Theo đó, ông Quân đã giao và cho phép Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh thẩm định việc tăng TMĐT đối với dự án này.

Kiểm toán Nhà nước cũng cho rằng, TMĐT được lập theo phương pháp xác định theo thiết kế cơ sở nhưng hồ sơ thiết kế cơ sở không thể hiện đầy đủ nội dung, nhiều hạng mục công trình còn có khoảng 60% giá trị, chưa đảm bảo cơ sở để xác định giá trị tính toán TMĐT. Cụ thể, ngoại trừ khối lượng bê tông, thiết bị…, các khối lượng còn lại không đủ các bản vẽ cần thiết để xác định khối lượng. Bên cạnh đó, các thiết bị vật tư nhập từ Nhật Bản chưa đảm bảo căn cứ pháp lý.

Ông Lê Nguyễn Minh Quang, Trưởng Ban QLĐSĐT.

Ngoài ra, việc áp dụng định mức của Nhật Bản chưa có trong hệ thống định mức hiện hành. Việc áp dụng hệ số chi khác của Nhật Bản không có trong quy định tại Việt Nam hoặc có trong quy định Việt Nam nhưng cao hơn gấp nhiều lần… nên việc phê duyệt điều chỉnh dự án với TMĐT là 236,626 triệu Yen là sai giá trị TMĐT…

Một trong những nội dung gây sự chú ý của dư luận là vấn đề đội vốn trong dự án này (trong khi tuyến Metro số 1 đội vốn từ 17.400 tỷ đồng lên hơn 47.300 tỷ đồng thì tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) tăng từ 1,374 tỷ USD lên 2,173 tỷ USD - tăng thêm 58%). Cụ thể, Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra nhiều nguyên nhân khiến Metro Bến Thành - Suối Tiên tăng vốn, trong đó có nguyên nhân khách quan là do giá nguyên vật liệu tăng và lương tối thiểu tăng từ năm 2006 đến 2009 làm tăng TMĐT lên 40%.

Ngoài ra, lượng khách tính toán tăng đột biến gấp hơn hai lần vào năm 2020 dựa trên thông tin về vận hành thông suốt tuyến số 1, số 3a là không có cơ sở và thiếu chính xác. Chưa kể việc thay đổi các điều kiện tính toán TMĐT, trong đó tính toán 15% dự phòng cơ học cho tất cả các gói thầu là chưa phù hợp.

Ban QLĐSĐT có nhiều nhân sự xin nghỉ việc

Cũng theo Kiểm toán Nhà nước, công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự án tại gói thầu CP1a (đoạn ga Bến Thành - ga Nhà hát thành phố) còn tồn tại, hạn chế, thiếu sót trong công tác xác định đơn giá và tính toán giá trị là gia tăng giá trị dự toán hơn 1,6 ngàn tỷ chiếm 26,9%. Trong đó, sai đơn giá 1,56 ngàn tỷ đồng.

Kiểm toán Nhà nước chỉ ra giá trị dự toán tính toán lại sau khi loại bỏ các sai sót thấp hơn giá trị trúng thầu 486 tỷ đồng. Ban QLĐSĐT phê duyệt kết quả thẩm định dự toán là không đúng thẩm quyền…

Vì nhiều bất cập, hạn chế trong thiết kế, phê duyệt dự án đầu tư, tuyến Metro số 1 của TP Hồ Chí Minh có nguy cơ trễ hẹn về đích năm 2020. Tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) cũng xin chậm về đích đến 4 năm (dự kiến 2024). Cả hai dự án đều trong tình trạng chờ cấp thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh TMĐT.

Ông Hoàng Như Cương, Phó trưởng Ban QLĐSĐT.

Tại phần kiến nghị, Kiểm toán Nhà nước đề nghị các đơn vị liên quan phải xử lý tài chính số tiền lên đến 2.898 tỷ đồng. Trong đó, thu nộp ngân sách hơn 18 tỷ đồng, nộp thuế giá trị gia tăng 53,5 tỷ đồng, giảm trừ các khoản thanh toán cho nhà thầu hơn 96,5 tỷ đồng và xử lý khác trên 2.648 tỷ đồng. Trong tổng số tiền phải xử lý tài chính, phần lớn thuộc trách nhiệm của Ban QLĐSĐT (2.864 tỷ đồng).

Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP Hồ Chí Minh rà soát, báo cáo Thủ tướng tình hình thực hiện dự án từ trước đến nay, các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện; tổ chức kiểm điểm và làm rõ trách nhiệm các tổ chức, cá nhân có liên quan về những tồn tại, sai sót mà Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra và có hình thức xử lý theo quy định. Ngoài những điều trên, còn có một thông tin đáng lưu ý, theo lãnh đạo Sở Giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh, là “thiết kế tường vây đường hầm ga Metro số 1 thay đổi chiều dày từ 2m xuống 1,5m” ở gói thầu số CP1a. Sự thay đổi này do Ban QLĐSĐT tự điều chỉnh khi chưa có sự đồng ý từ cấp thẩm quyền.

Ngày 25-12, trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Văn Tám, Phó Giám đốc Sở Giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh đã xác nhận có chuyện này, Ban QLĐSĐT đã làm không đúng trình tự thủ tục theo quy định và hiện vụ việc đã được báo cáo cho UBND thành phố. Để giải quyết vấn đề này, các đơn vị chức năng đã thuê tư vấn độc lập để thẩm tra và đưa ra giải pháp phù hợp để đảm bảo an toàn.

Về chuyện nội bộ Ban QLĐSĐT, ngoài cá nhân ông Hoàng Như Cương đã đề cập ở trên (ba lần xin nghỉ việc và đến lần thứ ba là tự ý đi nước ngoài) thì mới đây, ông Lê Nguyễn Minh Quang - Trưởng ban QLĐSĐT cho biết cũng từng gửi đơn xin nghỉ việc vì lý do cá nhân, nhưng đến nay chưa nhận được quyết định về việc này. Do vậy, hiện tại ông Quang vẫn đang làm việc bình thường.

Một trong các nhân sự khác cũng có đơn xin nghỉ việc từ năm 2017 là ông Dương Hữu Hòa, Chủ tịch Công đoàn Ban QLĐSĐT, Giám đốc Ban Quản lý dự án Metro số 1. Tuy nhiên, do chưa được phê duyệt nên ông Hòa vẫn đi làm bình thường cho tới nay…

Ngày 25-12, trả lời báo chí liên quan đến những lùm xùm về nhân sự tại Ban QLĐSĐT, ông Trần Vĩnh Tuyến, Phó Chủ tịch UBND thành phố xác nhận có mâu thuẫn nội bộ tại ban quản lý này, nhưng hiện tại hoạt động của ban vẫn diễn ra bình thường. Khoảng 170 viên chức, người lao động còn lại cũng đang nỗ lực giải quyết khó khăn, không để ảnh hưởng đến dự án Metro số 1.

Liên quan đến dự án này, Đại sứ Nhật Bản Umeda Kunio đã từng có thư gửi Thủ tướng Chính phủ, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh, lãnh đạo các bộ, ngành liên quan bày tỏ sự lo ngại về tiến độ triển khai, cấp vốn cho dự án tuyến Metro số 1. Theo đó, hiện số tiền chậm thanh toán cho nhà thầu thi công và nhà thầu tư vấn tại dự án đã lên đến hơn 100 triệu USD (tính đến ngày 16-11-2018). Và áp lực lên các nhà thầu cũng đã đến mức giới hạn, nếu đến cuối tháng 12 mà các vấn đề này không được giải quyết, dự án sẽ buộc phải ngừng thi công…

Phú Lữ
.
.
.