Michel Temer Ghế tổng thống lung lay

Thứ Bảy, 10/06/2017, 11:16

“Nếu họ muốn, cứ để họ hạ tôi xuống!”. Tổng thống Brazil Michel Temer tuyên bố như vậy trong một cuộc phỏng vấn với báo chí ngày 22-5 vừa qua. Ông là vị Tổng thống thứ 2 trong khoảng thời gian một năm đang chiến đấu để giữ chức vụ trước cáo buộc về những hành động sai trái và gây phẫn nộ trong dân chúng. Người tiền nhiệm của ông, bà Dilma Rousseff, năm 2016 bị buộc tội vi phạm Luật kế toán công.

Ông Temer đang đối mặt với những lời tố cáo tồi tệ hơn cả bà Rousseff, nhưng cơ hội giữ chiếc ghế tổng thống của ông có thể sáng sủa hơn. Tuy nhiên, dù ông có ở lại được hay phải ra đi, những cáo buộc chống lại ông cũng rất nặng nề.

Uy tín và ảnh hưởng của ông bị sụt giảm nghiêm trọng, điều này sẽ trì hoãn và có thể hủy hoại cuộc cải cách quan trọng đối với nền kinh tế của Brazil, vốn chỉ mới bắt đầu giúp nền kinh tế hồi phục từ cuộc suy thoái tồi tệ nhất.

Những bằng chứng chết người

Thách thức của ông Temer bắt đầu vào ngày 17-5, khi tờ O Globo cho biết họ có băng ghi âm của Joesley Batista, một doanh nhân tỷ phú, ghi lại lời ông Temer xác nhận việc trả một khoản tiền lớn để đổi lại sự im lặng của một chính trị gia bị bỏ tù vì vai trò của ông trong vụ bê bối Petrobras.

Sau đó, trong một đoạn video, cảnh sát quay được cảnh Rodrigo Loures, một nghị sĩ thuộc đảng PMERD của ông Temer và trước đây là cánh tay phải của ông, nhận một chiếc túi đựng 500.000 reai (153.000 USD). Ông Batista và một cấp dưới cho biết ông Temer đã đòi hỏi hàng triệu reai.

Ông Temer đã bảo vệ sự vô tội của mình trong các bài phát biểu và phỏng vấn. Ông cho rằng mình là nạn nhân của một "tội ác hoàn hảo" của ông Batista, người đã đóng đinh ông để đổi lấy việc được miễn trừ truy tố.

Số phận của ông Temer hiện đang nằm trong tay các tòa án, các đồng minh của ông trong Quốc hội và thái độ công chúng, bất kỳ thế lực nào cũng có thể hạ ông xuống. Dù vậy, những bằng chứng chống lại ông rất nghiêm trọng, nhưng vẫn chưa thể đi đến kết luận cuối cùng. Ông Temer có thế mạnh mà người tiền nhiệm không may của ông đã không có.

Edson Fachin, một thẩm phán của Tòa án tối cao, hiện đang xét xử nhiều chính khách đang tại nhiệm, đã ủy quyền cho Tổng chưởng lý mở một cuộc điều tra hình sự đối với ông Temer, ông Loures và Aécio Neves, Thượng nghị sĩ đảng trung hữu Dân chủ Xã hội Brazil (PSDB ), người dính vào một vụ bê bối liên quan đến Batista. Những cáo buộc chính thức sẽ được công bố sớm.

Người kế nhiệm tiềm năng?

Trong khi đó, các luật sư của ông Temer cho rằng đoạn băng ghi âm là "vô giá trị". Họ cho biết qua kiểm tra đã phát hiện đoạn băng có tới 70 đoạn bị ngắt quãng, có thể chứng minh đoạn băng bị lắp ghép. Ông Fachin đã ra lệnh giám định pháp y.

Các luật sư sẽ chọc thủng những bằng chứng khác, trong đó có lời khai của Batista và anh trai, Wesley, đồng sở hữu của JBS - công ty xuất khẩu thịt khổng lồ của Brazil. Một số cáo buộc của Batistas đề cập đến những hành động sai trái đã xảy ra trước khi ông Temer trở thành tổng thống. Trong những trường hợp như vậy, ông có quyền miễn trừ.

Tuy nhiên, sự tinh vi trước luật pháp sẽ không giúp ích gì nếu ông Temer vẫn không thể rửa sạch bùn nhơ đang dính đầy người. Trong đoạn băng, khi Joesley Batista tự hào về việc đã “có trong túi” 2 thẩm phán và một công tố viên, người ta nghe ông Temer khen ngợi: "Tuyệt vời, tuyệt vời!".

Biếm họa về tình thế của ông Temer. (Nguồn The Economist).

Những tính toán chính trị của các đồng minh trong Quốc hội có thể cũng nặng ký đối với ông Temer không kém gì các bằng chứng. Người bạn quan trọng nhất của ông là Rodrigo Maia, Chủ tịch Hạ viện, người đã cho biết sẽ “cất tủ” hàng chục đệ trình luận tội ông Temer cho đến nay. Hai đảng có số ghế vừa phải đã thoái xuất khỏi liên minh cầm quyền của PMDB, nhưng các bộ trưởng của họ vẫn nắm giữ các vị trí nội các trước đó. PSDB, đối tác liên minh lớn nhất, dường như không biết chắc nên làm gì.

Họ do dự một phần vì ông Temer không có người kế nhiệm rõ ràng (ông là Phó Tổng thống của bà Rousseff, nhưng ông không có phó). Ông Maia sẽ tiếp quản tạm thời nếu ông Temer bị buộc tội hoặc truy tố. Nếu ông bị bãi nhiệm, Quốc hội sẽ có 30 ngày để chọn người kế nhiệm để phục vụ phần còn lại của nhiệm kỳ tổng thống (kết thúc vào cuối năm tới).

Người đó sẽ phải mang theo vết nhơ về một cuộc bầu cử tại Quốc hội đang sa lầy trong tham nhũng. Bất kỳ chính trị gia nào khả năng cải cách bằng con đường lập pháp, như ông Maia, đều đang bị điều tra hoặc có thể sớm bị điều tra.

Những người kế nhiệm tiềm năng khác là Cármen Lúcia, vị thẩm phán được kính trọng của Tòa án tối cao, và Henrique Meirelles, Bộ trưởng Tài chính, người có đủ trí tuệ để làm tổng thống. Nhưng bà Lúcia không phải là chính trị gia và ông Meirelles là Chủ tịch của J & F, công ty cổ phần của Batistas. Ngoài ra còn có Nelson Jobim, một cựu bộ trưởng, từng làm việc cho BTG, một ngân hàng có sáng lập viên bị bắt trong vụ Petrobras.

Không bị ghét

Không như bà Rousseff, ông Temer không bị các tầng lớp ưu tú ghét. Các giới chủ biết rằng họ sẽ được lợi lớn nếu các chính sách của ông Temer được tiếp tục, đặc biệt là việc cải tổ lương hưu và các luật lao động cứng nhắc. Những điều này sẽ giúp lãi suất giảm sâu hơn và cải thiện thị trường lao động.

Ông Meirelles thừa nhận những cải cách này sẽ bị trì hoãn. Thị trường chứng khoán sụt giảm và giao dịch bị đình chỉ sau khi đoạn băng Batista được công bố. Ngày 22-5, S&P cảnh báo rằng nó có thể hạ cấp xếp hạng tín dụng của Brazil.

Ông Temer cũng không khiến các cử tri trung lưu ghét bỏ như bà Rousseff. Các cuộc biểu tình vào năm 2015 và 2016 của những công dân thành thị bị kích động trước vụ bê bối Petrobras đã khiến bà Rousseff bị văng khỏi ghế tổng thống. Trong khi đó, những người này chỉ tham gia một cách miễn cưỡng với những người cánh tả trong việc nhạo báng ông Temer và các nỗ lực cải cách thị trường của ông. Người tham gia biểu tình chống Temer vào ngày 21-5 tương đối ít.

Thế lực cuối cùng có thể định đoạt tương lai của ông Temer là Ủy ban bầu cử. Phần lớn số tiền từ Petrobras, JBS và những công ty khác có thể đã được dùng tài trợ cho cuộc bầu cử của bà Rousseff và ông Temer vào năm 2014. Ngày 6-6 này, tòa án sẽ bắt đầu thảo luận về việc có nên hủy bỏ kết quả bầu cử khi đó hay không.

Tháng trước, các nhà phân tích tin rằng nếu làm như vậy sẽ có nguy cơ mất ổn định chính trị. Nhưng các thẩm phán có thể tin tưởng rằng việc ông Temer tiếp tục giữ chức vụ là mối đe dọa lớn hơn. PSDB được cho là đang cố gắng môi giới một thỏa thuận về một người kế nhiệm ông Temer. Sự suy đoán tập trung vào ông Jobim và Tasso Jereissati, một thượng nghị sĩ PSDB bang Ceará.

Ông Temer có thể trì hoãn bằng cách kháng cáo phán quyết của tòa án. Nhưng nếu đồng minh quay lưng lại với ông, nỗ lực này có thể tan rã. Trong diễn biến mới nhất, ông Temer đã triển khai cả quân đội để trấn áp người biểu tình.

Hòn Rồng