Thủ tướng Abe định hình lại chính sách Trung Quốc của Nhật Bản

Thứ Sáu, 28/02/2020, 12:41

Vị thế của Nhật Bản ở châu Á đã thay đổi đáng kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh. Là cơ sở hậu cần quan trọng nhất đối với Mỹ khi đó, Nhật Bản hiện đang đứng đầu trong cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, với số lượng tài nguyên ít hơn nhiều so với trước đây.

Trung Quốc đã nổi lên như một đối thủ cạnh tranh nghiêm trọng với Mỹ trong phát triển công nghệ mới nổi, và Trung Quốc hiện là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Nhật Bản. Tất cả những điều này giải thích cách các chính sách đối ngoại và an ninh của Nhật Bản phải phát triển phù hợp với sự phân phối thay đổi của cải và quyền lực ở châu Á, và tại sao họ phải tiếp tục phát triển.

Ban Thư ký An ninh quốc gia được thành lập năm 2013 tại Văn phòng Thủ tướng. Chiến lược an ninh quốc gia đầu tiên của nước này nhấn mạnh "đóng góp tích cực cho hòa bình" của Nhật Bản, tăng cường liên minh và liên kết Nhật Bản - Mỹ với các quốc gia đối tác, đặc biệt là các quốc gia như Úc, Ấn Độ và ASEAN.

Nhật Bản cam kết với Trung Quốc trên cơ sở mối quan hệ chiến lược cùng có lợi để khuyến khích Trung Quốc đóng vai trò có trách nhiệm và mang tính xây dựng cho khu vực.

Shinzo Abe bắt tay Tập Cận Bình trong Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka vào tháng 6/2019.

Dựa trên các sáng kiến chính sách của chính phủ do đảng Dân chủ Nhật Bản lãnh đạo, chính quyền của Thủ tướng Shinzo Abe đã đưa ra các hướng dẫn chương trình quốc phòng mới vào năm 2013. Sửa đổi vào năm 2018, họ nhấn mạnh xây dựng tư thế phòng thủ ở phía Tây Nam của Nhật Bản. Chính phủ cũng sửa đổi chính sách của mình cho việc chuyển giao thiết bị và công nghệ quốc phòng và thành lập một cơ quan mới vào năm 2015 để mua sắm và phát triển vũ khí.

Năm 2015, Quốc hội Nhật đã thông qua một Bộ luật An ninh quốc gia để cho phép Nhật Bản thực hiện quyền tự vệ tập thể trong những trường hợp nhất định, mặc dù có giới hạn. Điều 9 của Hiến pháp Nhật Bản là "mãi mãi từ bỏ chiến tranh là quyền chủ quyền của quốc gia và đe dọa hoặc sử dụng vũ lực làm phương thức giải quyết tranh chấp quốc tế".

Qua các chuyến thăm cấp nhà nước trong những năm qua, ông Abe đã mở rộng lĩnh vực địa chính trị cho sự tham gia của Nhật Bản từ châu Á-Thái Bình Dương đến Ấn Độ-Thái Bình Dương. Nhật Bản phải hợp tác với Mỹ, Úc, Ấn Độ và các nước ASEAN để giữ cho khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở. Điều này giải thích lý do tại sao ông Abe mất thời gian để đưa mối quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc trở lại bình thường.

Khi Trung Quốc tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Sáng kiến Vành đai và Con đường đầu tiên tại Bắc Kinh vào năm 2017, để thúc đẩy chương trình cơ sở hạ tầng nghìn tỷ đô la, ông Abe đã gửi thư ký riêng và tổng thư ký của đảng mình đến dự. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã đến thăm Nhật Bản vào tháng 5-2018; ông Abe đã đến thăm Trung Quốc vào mùa thu năm 2018; và ông Tập Cận Bình dự kiến sẽ đến Nhật Bản trong năm nay.

Về mặt chính sách kinh tế đối ngoại, Nhật Bản dưới thời Abe đã ký kết thỏa thuận thương mại tự do với Úc và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương 12 bên, và sau khi Tổng thống Donald Trump từ chối TPP, Úc và Nhật Bản đã cố gắng cứu nó.

Nhật Bản cũng đã kết luận Hiệp định thương mại tự do Nhật Bản-EU và gần đây là Hiệp định thương mại tự do Nhật Bản - Mỹ. Mặc dù Nhật Bản quyết định không tham gia Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á do Trung Quốc lãnh đạo, ông Abe tuyên bố Nhật Bản sẽ cùng Trung Quốc tài trợ cho các dự án BRI nếu đáp ứng một số điều kiện.

Tất cả những sáng kiến chính sách này chỉ ra rằng, Nhật Bản dưới thời ông Abe đang phản ứng với những thay đổi trong cán cân quyền lực và sự giàu có bằng cách tăng cường và mở rộng liên minh Mỹ-Nhật, liên kết với các đối tác của mình để xây dựng một mạng lưới cho an ninh và mở rộng khuôn khổ khu vực của mình từ châu Á Thái Bình Dương đến Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Nhận thức được rằng Trung Quốc không thể bị ngăn chặn, Nhật Bản, cùng với Mỹ và các đồng minh và đối tác chiến lược của Mỹ, tiếp tục phòng ngừa rủi ro về nỗ lực đơn phương của Trung Quốc nhằm thay đổi trật tự khu vực bằng cách buộc Trung Quốc tham gia xây dựng quy tắc song phương và quy tắc đa phương. Nó cũng đang thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực cùng có lợi và khu vực, bao gồm cả phát triển cơ sở hạ tầng.

Hiện tại đã có sự đồng thuận rộng rãi ở Nhật Bản về các chính sách an ninh quốc gia và nước ngoài, thể hiện qua sự chấp thuận nhất trí của Quốc hội về sửa đổi luật ngoại hối và hơn 80% hỗ trợ công chúng cho chính phủ thắt chặt xuất khẩu công nghệ nhạy cảm. Ông Abe dự kiến sẽ rời đi trong vòng 2 năm, nhưng các chính sách đối ngoại và an ninh hiện tại sẽ tồn tại khá lâu.

Anh Kiệt