Trách nhiệm người làm báo khi tham gia mạng xã hội

Nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội nhà báo Việt Nam, Tổng Thư ký Liên đoàn các nhà báo ASEAN:

Là người dẫn dắt dư luận, nhà báo phải chuẩn mực khi tham gia mạng xã hội

Nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội nhà báo Việt Nam.

PV: Hội Nhà báo Việt Nam vừa ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo, có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2019. Vì sao phải ban hành một quy tắc riêng khi nội dung này đã được đặt ra trong Bộ quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo do Hội Nhà báo ban hành trước đó, thưa ông?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Có thể nói rằng, chưa bao giờ vấn đề đạo đức người làm báo được đặt ra nóng bỏng và gay gắt như hiện nay. Điều này đòi hỏi nhà báo càng phải coi trọng tu dưỡng về đạo đức nghề nghiệp. 

Cốt lõi của đạo đức báo chí là sự chính trực, trung thực, khách quan... Do vậy, khi nhà báo viết trên các ấn phẩm chính thức hay khi tham gia mạng xã hội thì vẫn là con người đó, trái tim, khối óc đó, phải luôn luôn bảo vệ các giá trị tốt đẹp, vì lợi ích thiết thân của người dân, lợi ích tối cao của đất nước và dân tộc. 

Nói cách khác, dù nhà báo sử dụng mạng xã hội như một "cư dân mạng" thì cộng đồng xã hội dễ hiểu đấy là quan điểm của nhà báo, và ít nhiều mang quan điểm của cơ quan báo chí nơi nhà báo đó đang làm việc. Điều này đòi hỏi nhà báo đưa thông tin, bày tỏ quan điểm trên mạng xã hội cũng cần cẩn trọng, nghiêm túc, chuẩn mực giống như khi tác nghiệp báo chí. 

Việc Hội Nhà báo ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo chính là cụ thể hóa quy định tại Điều 5 của Bộ quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo đã được Hội ban hành trước đó, theo hướng chỉ rõ những điều nhà báo cần làm và không được làm khi tham gia mạng xã hội. 

Đây cũng có thể xem là hành động đi trước một bước khi mà hiện nay, Bộ Thông tin và Truyền thông đang xây dựng Dự thảo về Bộ quy tắc ứng xử của công dân trên mạng xã hội. Nhà báo ngoài tư cách công dân, với chức trách và nhiệm vụ của mình còn là người dẫn dắt và định hướng dư luận nên cần phải nghiêm túc, chuẩn mực trong vấn đề này.

PV: Ông nghĩ sao khi có những ý kiến băn khoăn cho rằng, việc ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo liệu có gì mâu thuẫn hay hạn chế quyền tự do ngôn luận của nhà báo hay không?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Tôi cho rằng, quy định này hoàn toàn không hạn chế quyền tự do ngôn luận của nhà báo mà còn khuyến khích các nhà báo tích cực tham gia mạng xã hội với tinh thần nghiêm túc, đấu tranh với cái ác, cái xấu, bất công, thiếu chuẩn mực trong xã hội. 

Trong bối cảnh hiệu ứng và sức lan tỏa của mạng xã hội đang rất mạnh mẽ như hiện nay rất cần những tiếng nói chính trực, kịp thời, đúng đắn của các nhà báo. 

Thực tế cho thấy, thông tin trên mạng xã hội hiện nay đang rơi vào tình trạng "thực, giả lẫn lộn", cái tốt cũng lan truyền nhanh và cái xấu cũng lây lan một cách chóng mặt. Có những thời điểm, dù thông tin đưa ra không đúng, không chuẩn xác nhưng chỉ một vài giây sau đó, các comment đã ào ào như thác theo khuynh hướng một chiều, gây ảnh hưởng xấu đến xã hội. 

Những lúc như thế, rất cần sự tham gia tích cực của những người làm báo với tư cách cá nhân trên mạng xã hội, tạo thành một luồng dư luận đúng để chống lại luồng dư luận không đúng. Với ý nghĩa đó, vai trò, vị trí của các nhà báo trên mạng xã hội cũng rất gần với nhà báo hoạt động trong thực tế.

PV: Để một quy định cần thiết không chỉ nằm trên giấy, trong thời gian tới Hội Nhà báo và các cơ quan báo chí cần thực thi thế nào để quy định có thể đi vào cuộc sống, thưa ông?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo do Hội Nhà báo Việt Nam vừa ban hành đã quy định rất cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc thực thi quy định này. Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh các cấp Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với các cơ quan báo chí trong cả nước triển khai, tổ chức thực hiện Quy tắc. 

Người đứng đầu các cấp Hội Nhà báo, các cơ quan báo chí có trách nhiệm tổ chức quán triệt và thực hiện Quy tắc; tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá và kiểm điểm việc thực hiện; đặc biệt là đưa việc thực hiện quy tắc vào tiêu chí để xếp loại thi đua hàng năm. 

Các cơ quan báo chí tuyên truyền, phổ biến sâu rộng Quy tắc tới cán bộ, nhân dân để cùng giám sát việc thực hiện ở các cấp; phát hiện, cổ vũ, động viên những tập thể và cá nhân thực hiện tốt; phê phán các tập thể, cá nhân vi phạm. 

Ngoài ra, quy tắc này còn có độ mở nhất định cho các cơ quan báo chí, đó là trên cơ sở Quy tắc, căn cứ đặc thù, các cơ quan báo chí có thể xây dựng quy tắc riêng để điều chỉnh hành vi người làm báo thuộc cơ quan mình khi sử dụng mạng xã hội (bao gồm cả những người chưa được cấp thẻ nhà báo; chưa phải là hội viên Hội Nhà báo Việt Nam).

PV: Trong trường hợp người làm báo vi phạm các nội dung trong quy tắc này sẽ bị xử lý như thế nào?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Người làm báo vi phạm Quy tắc, tùy mức độ sẽ bị nhắc nhở, phê bình công khai trong các cơ quan, đơn vị. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng sẽ bị xem xét, xử lý theo Điều lệ Hội Nhà báo Việt Nam và quy định của pháp luật. Hiện nay trên cả nước đã thành lập 258 Hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp các cấp của Hội Nhà báo Việt Nam căn cứ vào các quy định của Quy tắc để thực hiện đúng chức trách của mình khi xem xét việc khen thưởng và kỷ luật hội viên, người làm báo.