Xuất cảnh trái phép đi lao động 'chui', nhiều rủi ro, cạm bẫy

Thứ Sáu, 19/06/2015, 13:30
Thiếu đất sản xuất, không có công ăn việc làm, nhiều người dân ở Ba Vì (Hà Nội) nghe theo lời rủ rê của bạn bè, người thân sang Trung Quốc lao động "chui" để kiếm thêm thu nhập. Do không có giấy tờ tuỳ thân, cũng không theo một cơ quan, tổ chức xuất khẩu lao động nào nên họ phải đối mặt với nhiều rủi ro, hệ luỵ. Làm sao ngăn chặn được tình trạng lao động "chui" và tạo được công ăn việc làm ổn định cho người dân trong huyện là vấn đề cấp bách đặt ra.
Những thôn xóm vắng người

Con đường vào các thôn xóm của xã Ba Vì (huyện Ba Vì, Hà Nội) quanh co khúc khuỷu. Cách đây vài năm, khi chưa có đường bê tông như bây giờ, để vào được xã xa xôi, hẻo lánh nhất của huyện Ba Vì phải lặn lội qua những đoạn đường đất trơn trượt. Nếu không phải người địa phương, quen di chuyển trên địa hình này thì chắc chắn không thể vượt qua. Đặc biệt ở thôn Hợp Nhất, mỗi khi trời mưa, nơi này lại trở thành "ốc đảo", nội bất xuất ngoại bất nhập.

Có mặt ở nơi đây vào một ngày đẹp trời, nhưng theo quan sát của phóng viên thì thôn xóm khá đìu hiu, vắng vẻ. Trong những ngôi nhà đơn sơ, nghèo nàn, chỉ có những cụ già lầm lụi làm việc nhà và chăm sóc các cháu nhỏ. Khi hỏi chuyện thì mới hay, hầu hết bố mẹ chúng đều sang Trung Quốc làm thuê kiếm tiền nuôi gia đình.

Trò chuyện với bà Thanh, thôn Hợp Nhất chúng tôi được biết, thanh niên đang độ tuổi lao động của thôn hầu như đều đi lao động ở các địa phương khác như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội hay đi lao động "chui" ở nước ngoài. Đặc biệt trong vài năm trở lại đây, phong trào sang Trung Quốc làm thuê nở rộ, nhiều thanh niên rủ nhau sang nước bạn làm thuê, một năm hoặc vài năm mới về một lần.

Bà Thanh - thôn Hợp Nhất tâm sự về thực trạng thiếu việc làm tại địa phương.

Bà Thanh cho biết: "Ở đây ruộng nương không có, rừng cũng không thì chúng tôi biết lấy gì mà chăn nuôi, sản xuất nên phải đi làm thuê chỗ khác. Nhà tôi có mấy cậu con trai cũng xuống Hà Nội và vào Nam làm thuê hết. Xung quanh đây nhiều nhà theo nhau sang Trung Quốc, thấy bảo cũng làm ăn được, nên người nọ rủ người kia đi. Biết là cũng nhiều rủi ro nhưng không có việc nên đành phải đi thôi. Nhiều nhà giờ chỉ còn người già yếu với các cháu nhỏ".

Cũng giống như hoàn cảnh của nhiều người dân nơi đây, anh Khánh - thôn Hợp Nhất cũng phải ở nhà trông hai đứa con học hành để vợ sang Trung Quốc làm thuê. Hai đứa con anh Khánh đang tuổi ăn học, nhà còn bố mẹ già nhưng đất sản xuất thì ít, nghề phụ không có.

Khi thấy nhiều người đi lao động có tiền đem về, hai vợ chồng anh đã tính đi lao động ở Trung Quốc kiếm thêm tiền để trang trải cuộc sống. Do sức khỏe yếu nên anh Khánh để vợ đi trước còn mình ở nhà lo cho gia đình.

Anh Khánh cho biết: "Chúng tôi ở nhà chỉ trông vào mấy sào ruộng, không đủ sống, đất trồng ngô cũng không có nhiều, khi chưa có hai đứa con thì còn tạm đủ. Giờ có hai cháu rồi, khó khăn quá nên vợ tôi cũng đánh liều đi theo mấy người trong xóm sang đó làm thuê...".

Thực trạng thiếu việc làm

Là một trong những xã nghèo của huyện Ba Vì, tập trung phần lớn là đồng bào dân tộc người Dao nên nơi đây còn chưa bắt kịp sự phát triển. Theo như thống kê của địa phương, hiện tại đã có hàng trăm người, chủ yếu là người dân tộc đã sang Trung Quốc làm thuê.

Được biết, thực trạng này đã diễn ra nhiều năm nay trên địa bàn xã Ba Vì. Nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu tư liệu sản xuất, thiếu việc làm để phát triển kinh tế cho các hộ dân nơi đây.

Theo như lý giải của chính quyền địa phương, do trước đây khi nhân khẩu còn ít, đất canh  tác cùng với đất nương rẫy và đất trồng ngô nhỏ lẻ cũng đủ đáp ứng được nhu cầu của người dân, nhưng vào thời điểm năm 1991, khi thành lập Vườn quốc gia Ba Vì, một phần rừng làm nương rẫy ngày trước đã được khoanh vùng để lập vành đai bảo vệ rừng quốc gia.

Cùng với đó, nhân khẩu của địa phương ngày càng tăng cao, khoảng 2.200 nhân khẩu nhưng đất canh tác vẫn chỉ gói gọn trong 18ha đất nông nghiệp như cũ. Đó là những nguyên nhân khiến nhiều hộ dân không có đất canh tác, thời điểm khó khăn nhất có đến 70% lao động không có việc làm.

Khi thành phố Hà Nội được mở rộng, diện tích đất nông nghiệp có tăng lên và hai xã bên cũng nhường một phần đất nông nghiệp cho xã Ba Vì nhưng không đáng kể. Người dân vẫn không có việc làm nên tìm cách đi xuất khẩu lao động nước ngoài. Một số đi làm công ty ở miền Nam. Một số sang Hàn Quốc, Nhật Bản, Nga.

Tuy nhiên, nhiều trường hợp đi Nga bị lừa sang làm thuê cho công ty may mặc nhưng thực chất trong giấy tờ lại là đi du lịch 3 tháng. Họ phải làm những công việc nặng nhọc, không đúng như trong hợp đồng lao động, bị bóc lột sức lao động, ngày làm gần hai chục tiếng nên nhiều người tìm mọi cách để trở về quê hương. Sau này, đường dây lừa đảo này được triệt phá và người dân bắt đầu tìm đường khác để đi xuất khẩu lao động.

Theo ông Lý Sinh Vượng, Phó Chủ tịch UBND xã Ba Vì thì việc nhiều lao động sang Trung Quốc làm thuê xuất phát từ việc một số người Dao ở địa phương bị lừa bán sang Trung Quốc làm vợ. Một vài trường hợp may mắn, gặp được nhà chồng tử tế, sống cuộc sống ổn định. Khi trở về quê hương, họ lại rủ rê nhiều người khác sang làm thuê để kiếm thêm thu nhập.

Hầu hết những người đi theo con đường này đều là đi "chui", không có cơ quan Nhà nước nào đứng ra chịu trách nhiệm hay bảo hộ. Với chi phí khá rẻ, chỉ cần 5 - 7 triệu đồng vừa bồi dưỡng cho người giới thiệu, kết nối với doanh nghiệp có nhu cầu lao động ở Trung Quốc và mua sắm một số vật dụng cần thiết là họ đã có thể sang làm việc một cách dễ dàng.

Mức lương của người lao động tại đây là từ 5 - 7 triệu đồng/tháng, nếu ai chăm chỉ và làm trong doanh nghiệp lớn thì một năm có thể thu về 100 triệu đồng, một số tiền khá lớn với đồng bào dân tộc nghèo nơi đây. Có lẽ vì thế nên chuyện họ ồ ạt rủ nhau đi lao động "chui" trong vài năm trở lại đây cũng là chuyện dễ hiểu. Năm 2014, cả huyện Ba Vì có khoảng trên 300 người sang Trung Quốc theo các đường mòn, đường biên giới.

Ông Lý Sinh Vượng - Phó Chủ tịch UBND xã Ba Vì chia sẻ tình trạng lao động "chui" trong xã.
Cũng theo ông Lý Sinh Vượng, từ đầu năm 2015, dù chưa thống kê chính xác số lượng người dân đi lao động "chui" do họ nói dối là đi làm ở các khu công nghiệp lân cận hay ở miền Nam nhưng theo phỏng đoán thì con số này cao hơn nhiều so với năm 2014.

Ông Vượng cho biết: “Hầu hết các công việc nặng nhọc, độc hại nhất đều do lao động Việt Nam đảm nhận. Cho tới nay, chúng tôi chưa thấy có trường hợp nào bị lừa bán hay bị đánh đập, nhưng tai nạn lao động thì chắc chắn có. Hiện tại diện tích trồng lúa chỉ đạt 50-70m²/người. Trong khi đó, việc tổ chức đào tạo nghề cho người dân tại đây cũng chưa phát huy được hiệu quả, chỉ có khoảng 20% số người học nghề tìm được việc làm".

Những giải pháp trước mắt

Để ngăn chặn tình trạng người dân xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc, lực lượng Công an huyện Ba Vì và chính quyền địa phương xã Ba Vì đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhân dân các quy định về pháp luật xuất nhập cảnh, chính sách xuất khẩu lao động, cảnh báo về những rủi ro có thể xảy ra khi đi lao động "chui".

Một ngôi nhà đơn sơ của người dân xã Ba Vì.

Đã có một số trường hợp tiền mất tật mang khi người dân địa phương sang đến nước bạn không tìm được việc, cả ngày phải trốn chui trốn lủi trong nhà do không có giấy tờ. Nhiều trường hợp khác khi kiếm được tiền lại ra ngoài chơi bời, cờ bạc, hay cuốn vào tệ nạn xã hội dễ bị bắt để điều tra và bị trục xuất về nước, hoặc có thể gây hấn với người địa phương, bị đánh đập mà không biết cầu cứu ai.

Hiện tại, xã Ba Vì đã đề xuất thành phố Hà Nội xây dựng kế hoạch dự án kinh tế cho người dân và đã được phê duyệt, sẽ triển khai vào 6 tháng cuối năm. Dự án này tập trung phát triển chăn nuôi như nuôi bò, lợn, gà sạch và đặc biệt là phát triển nghề thuốc Nam của người Dao.

Hiện nay, người Dao Ba Vì đã được công nhận có nhiều loại thuốc Nam đặc trị nhiều loại bệnh và đã xuất khẩu ra nước ngoài. Trước mắt, tránh việc đi lao động "chui" nguy hiểm, chính quyền xã Ba Vì cũng đã khuyến khích người dân đi lao động thông qua các cơ quan, tổ chức có uy tín.

Thượng tá Đỗ Văn Vượng, Phó trưởng Công an huyện Ba Vì, Hà Nội cho biết: "Chúng tôi đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách pháp luật đến người dân. Đồng thời, tham mưu để thành phố có hướng đưa dự án, nhà máy về tạo công ăn việc làm cho người dân."
Lê Phong - Ngọc Trâm
.
.
.