Những quan ngại xung quanh: Em bé biến đổi gene!

• Virus biến đổi gene chống ung thư
• Trái đất sẽ bị hủy diệt vì vũ khí gây biến đổi gen, khí hậu và địa chất?
• Côn trùng biến đổi gen

Tại Hội nghị quốc tế về biến đổi gene người tổ chức tại Hồng Kông, khai mạc hôm 27-11 vừa qua, nhà nghiên cứu kiêm giáo viên thỉnh giảng của Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Nam, Trung Quốc, ông Hạ Kiến Khuê (He Jiankui) cho biết cặp bé gái song sinh ông đã chỉnh sửa gene thành công là Lulu và Nana được sinh ra "vài tuần trước".

Gene là một trình tự DNA hoặc RNA, mã hóa cho một phân tử có chức năng chuyên biệt. Trong khi đó, DNA là phân tử mang thông tin di truyền dưới dạng bộ ba mã di truyền - quy định mọi hoạt động sống như sinh trưởng, sinh sản, phát triển... của các sinh vật. Như vậy, DNA và RNA là những axit nucleic, cùng với protein, lipid và cacbohydrat cao phân tử (polysaccharide) đều là những đại phân tử sinh học chính, có vai trò quan trọng thiết yếu đối với mọi dạng sống được biết đến.

Hạ Kiến Khuê cho biết ông đã rất mong muốn tạo ra đột phá trong lĩnh vực "biến đổi gene", và công trình nghiên cứu y học về gene này của ông đã được "thai nghén" từ năm 2016. Cặp bé gái Lulu và Nana được chỉnh sửa gene có cha là người dương tính với HIV. 

Cụ thể, ADN của cặp song sinh được ông Hạ Kiến Khuê tìm cách xóa bỏ một gene có tên CCR5 (gene virút HIV sử dụng như một đồng thụ thể để xâm nhập tế bào) bằng kỹ thuật chỉnh sửa CRISPR, kỹ thuật cho phép các nhà khoa học thay đổi một vài tế bào của một cơ quan cụ thể chưa bao giờ được sử dụng để chỉnh sửa tất cả các tế bào của cả cơ thể để tạo ra tinh trùng hay noãn bào.

Và để có được 2 "sản phẩm" con người nói trên, ông Hạ Kiến Khuê cho biết đã phải tìm 8 cặp vợ chồng có đặc điểm như sau: người cha là bị nhiễm virus HIV và người mẹ sức khỏe bình thường tình nguyện tham gia vào thử nghiệm sinh con "được chỉnh sửa gene". Hai bé gái Lulu và Nana được sinh ra từ biện pháp thụ tinh nhân tạo nhưng sử dụng trứng đã được điều chỉnh đặc biệt trước khi cấy vào tử cung người mẹ. 

“Ngay sau khi ghép tinh trùng của người cha vào trứng, các bác sĩ sẽ cấy thêm protein CRISPR/Cas9 và thực hiện một cuộc “phẫu thuật gen” với mục tiêu bảo vệ các cháu bé trong tương lai không bị lây nhiễm HIV”, ông Hạ nói. Ông Hạ Kiến Khuê cho biết ông còn có thêm một “sản phẩm” con người khác nữa đang ở dạng bào thai, sắp ra đời.

Ông Hạ Kiến Khuê.

Điều chỉnh gene được xem là biện pháp tiềm năng chữa trị các loại bệnh có khả năng di truyền. Tuy nhiên, đây vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi dữ dội vì những thay đổi gen sẽ di truyền sang nhiều thế hệ và cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến quỹ gen chung của nhân loại. 

Thử nghiệm biến đổi gen trên con người và các yếu tố có khả năng di truyền vẫn còn bị cấm tại nhiều quốc gia. Do vậy, khi Hạ Kiến Khuê thông tin về việc chỉnh sửa gene đã gây chấn động cộng đồng khoa học thế giới, gây ra rất nhiều tranh cãi trái chiều. 

Đại đa số các nhà khoa học đều cho rằng Hạ Kiến Khuê và cộng sự đã hành động thiếu trách nhiệm vì những em bé được điều chỉnh gene sẽ đối mặt với vô số rủi ro mà khoa học không thể lường trước được; phương pháp chỉnh sửa gene này rất nguy hiểm, vi phạm đạo đức và vẫn còn quá sớm để con người đạt đến được thành tựu này.

Julian Savulescu, Giám đốc Trung tâm Thực hành đạo đức Oxford Uehiro của Trường đại học Oxford, cho biết: “Thí nghiệm này có thể đẩy những đứa trẻ khỏe mạnh bình thường vào nguy cơ bị chỉnh sửa gene vì lợi ích không thực sự cần thiết”. 

Chính vì vậy vào ngày 27-11 vừa qua, Ủy ban Sức khỏe Quốc gia Trung Quốc đã ra lệnh lập tức điều tra về thí nghiệm của ông Hạ Kiến Khuê. Hiệp hội Các nhà khoa học Trung Quốc đã ra thông cáo nêu rõ họ "kiên quyết phản đối cái gọi là những nghiên cứu khoa học và các ứng dụng công nghệ sinh học vi phạm nghiêm trọng đạo đức và tinh thần khoa học". Liên hiệp Các tổ chức sinh học Trung Quốc tuyên bố vụ việc này đã phá hoại danh tiếng quốc tế của ngành khoa học Trung Quốc.

Và chiều 28-11, trong một cuộc họp báo ở Hồng Kông, Hạ Kiến Khuê đã cho biết ông sẽ tạm dừng công trình nghiên cứu này. Ông nói: "Tôi thành thật xin lỗi, kết quả này đã bị rò rỉ ngoài dự tính".