Băng đảng ma túy khét tiếng tàn bạo ở Mexico
Trùm ma túy Guzman bị bắt giữ hồi tháng 2-2014 đến tháng 7-2015 thì vượt ngục và bị bắt lại vào tháng 1-2016. Ngày 5-11-2018, Joaquin “El Chapo” Guzman hầu tòa tại tòa án liên bang Brooklyn (New York, Mỹ) với cáo buộc điều hành tổ chức buôn ma túy lớn nhất thế giới, với 25 năm buôn lậu hơn 155 tấn thuốc phiện vào Mỹ.
Sau sự sụp đổ của Guzman, băng đảng ít được biết đến gọi là Jalisco Nueva Generacion (Cartel Thế hệ mới Jalisco – CJNG) đã nhanh chóng nổi lên giành quyền thống trị thế giới ngầm ma túy Mexico và từ đó tạo nên làn sóng bạo lực mới ở Mexico.
Trong cuộc chiến đẫm máu tranh giành lãnh thổ, CJNG vung tiền mua chuộc hàng ngàn sĩ quan cảnh sát tham nhũng. Eduardo Almaguer, lãnh đạo cơ quan tư pháp bang Jalisco của Mexico, nhận định: “Người dân không còn tin vào lực lượng cảnh sát. Người dân tin rằng cảnh sát bang phục vụ cho lợi ích của băng đảng ma túy”.
 |
| Các thành viên CJNG. |
Với thủ lĩnh là cựu sĩ quan cảnh sát Nemesio Oseguera “El Mencho”, CJNG kiếm hàng tỷ USD qua mạng lưới buôn lậu ma túy. Trong nỗ lực chiếm cứ thị trường ma túy từ Trung Quốc đến Bắc Phi và Đông Âu, CJNG đẩy tỷ lệ án mạng lên mức cao nhất dưới thời tổng thống Enrique Pena Nieto – người muốn lập lại kỷ cương luật pháp sau khi giữ chức vào cuối năm 2012.
CJNG được củng cố bởi nhánh tài chính cổ cồn trắng gọi là “Los Cuinis”. Almaguer cho biết: “Chúng là những doanh nhân đầu tư lớn vào bất động sản, nhà hàng và cho thuê ôtô. Chúng biết cách làm ăn và mua chuộc chính quyền”.
Từ khi lãnh đạo cơ quan tư pháp hồi tháng 7-2015, Almaguer đã mạnh tay sa thải hàng chục viên chức chính quyền bang Jalisco nghi ngờ tham nhũng. Tuy nhiên theo Almaguer, 1 phần 5 số cảnh sát bang Jalisco tích cực hoạt động trợ giúp cho CJNG trong khi khoảng 70% số cảnh sát “không hành động” gì chống lại cartel ma túy.
Theo số liệu từ tổ chức minh bạch Causa en Comun, hồi tháng 9-2016 có đến 1.733 sĩ quan cảnh sát bang Jalisco bị đánh trượt trong cuộc thi gọi là “xét nghiệm lòng trung thành” nhằm mục đích tận diệt nạn tham nhũng.
Không dừng lại ở đó, Almaguer cũng muốn tiến hành “xét nghiệm” tương tự đối với các thẩm phán bang. Almaguer nhấn mạnh trong một tuyên bố với báo chí: “Chúng ta biết rõ có một số thành viên xấu xa trong bộ máy tư pháp bang đang cố gắng bảo vệ bọn tội phạm ma túy”.
Một thành viên CJNG bị bắt giữ khai báo trong bảng lương của cartel có hơn một nửa là cảnh sát bang Jalisco. Tùy thuộc vào vai trò của họ, cảnh sát được trả lương tháng trong khoảng 1.000 peso đến 50.000 peso (53 đến 2.635 USD) hay có thể nhiều hơn nữa.
Từ tháng 10-2015, khi phe đối lập cánh tả nằm quyền kiểm soát Guadalajara (thủ phủ bang Jalisco và cũng là thành phố lớn thứ 2 Mexico), khoảng 10% trong số 2.600 cảnh sát bị sa thải do dính líu đến CJNG.
 |
| Trùm ma túy Joaquin “El Chapo” Guzman lúc bị bắt giữ (năm 2014). |
CJNG dần trở nên độc lập hơn từ cartel Sinaloa sau cái chết của Ignacio Coronel – trợ thủ hàng đầu của Guzman ở Jalisco – vào năm 2010. Theo bản đồ điều tra tháng 4-2015 của Cục Bài trừ Ma túy Mỹ (DEA), CJNG cai quản phần lớn hay nhiều phần tại 10 bang trên lãnh thổ Mexico và ngày càng mở rộng sự hiện diện đáng kể tại 4 bang khác.
Sự lớn mạnh từng ngày của CJNG đã đã đẩy tỷ lệ án mạng lên mức cao kỷ lục quanh các khu vực cảng ở Thái Bình Dương, những nơi cung cấp tiền chất ma túy cho cartel để sản xuất loại ma túy tổng hợp gọi là ma túy đá – crystal methamphetamine.
Cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các cartel ma túy – CJNG, Sinaloa và các băng đảng khác - đối với giá trị khai thác của cảng Manzanillo thuộc bang nhỏ Colima nằm ở vùng ven Thái Bình Dương - gây ra 52,47 vụ án mạng trên 100.000 người. Đó là con số cao nhất ở Mexico.
Cuộc chiến đẫm máu liên quan đến ma túy cũng lan rộng đến bang Guerrero, nơi có các vùng trồng cần sa cũng như những con đường buôn lậu thuận lợi. Bạo lực và những vụ giết người diễn ra hàng ngày tại khu đô thị Acapulco thuộc bang Guerrero khiến cho nơi này được người dân mô tả là “Iraq của Mexico”.
Tỷ lệ án mạng ở Guerrero hồi tháng 8-2016 lên đến 41,36 trên 100.000 người so với tỷ lệ quốc gia là 10,81 vụ. Thành phố cảng Veracruz thuộc bang cùng tên ở Vịnh Mexico được coi là nơi chết chóc khi nó trở thành cửa ngõ chính xuất khẩu ma túy đá đến châu Âu và Bắc Phi.
Chỉ riêng trong tháng 8-2016, 229 vụ án mạng được ghi nhận tại Veracruz – con số cao nhất Mexico vào thời điểm đó. Ở Tijuana, thành phố giáp giới với Mỹ, là chiến trường giữa CJNG và cartel Sinaloa kể từ năm 2010 trong nỗ lực giành giật thị trường láng giềng béo bở.
Một số chuyên gia an ninh tin rằng CJNG và Sinaloa là 2 cartel chính cung cấp ma túy đá cho thị trường đen ở Mỹ và những vụ bắt giữ ma túy dọc biên giới Mỹ - Mexico tăng đáng kể từ năm 2011 - Mike Vigil, cựu chỉ huy các chiến dịch quốc tế của DEA, báo cáo.
Theo đánh giá của Mike Vigil, trong tương lai CJNG có thể vượt mặt cartel Sinaloa để trở thành “siêu cường” kinh doanh ma túy đá nhờ khéo léo thu phục chuyên gia hóa học địa phương. Vigil phát biểu với hãng tin Reuters: “CJNG chiêu mộ được một tiến sĩ hóa học nhờ học hỏi được kinh nghiệm thu phục nhân tài của cartel Sinaloa cũng như các cartel khác”.
