Các doanh nghiệp lo phải đóng phí tái chế hơn 6.000 tỷ đồng mỗi năm

Đại diện các Hiệp hội ngành hàng và cộng đồng DN cho rằng, dự thảo ngày 26/7 đã có điều chỉnh giảm một số điểm so với dự thảo ngày 27/4, nhưng hệ số Fs trong dự thảo còn khá cao và bất hợp lý, nếu ban hành sẽ ảnh hưởng lớn tới môi trường kinh doanh và "sức khoẻ" của DN.

Theo đó, một số định mức chi phí tái chế Fs trong dự thảo ngày 26/7 cao hơn mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ như: Fs dự thảo của nhôm cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần. Chỉ riêng 3 loại bao bì chính là giấy, nhựa và kim loại, các DN sẽ phải đóng phí tái chế ước tính là 6.127 tỷ mỗi năm, chưa kể phí tái chế cho nhiều loại bao bì, sản phẩm thải bỏ khác. Đây là một khoản chi phí rất lớn, sẽ gây rất nhiều khó khăn cho DN và đẩy giá sản phẩm tăng cao, đặc biệt là trong tình trạng kinh tế khó khăn như hiện nay. Riêng 6 tháng đầu năm đã có đến 100.000 DN phải đóng cửa và số người thất nghiệp đã lên tới 1,07 triệu người.

Bên cạnh đó, giá sản phẩm cao cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Với mức Fs đề xuất cho chai nhựa cứng PET, giá thành mỗi chai nước 500ml bị tăng lên 61 đồng, tương đương mức tăng giá 1,62%. Đó là chưa kể đến bao bì carton, thùng đựng, phương tiện vận chuyển…, đều phải đóng góp phí tái chế, khiến mức tăng giá có thể tăng gấp đôi mức nêu trên. Tính trung bình mỗi người, từ trẻ sơ sinh đến người già sẽ phải đóng góp ít nhất 61.000 đồng mỗi năm, chỉ cho phí tái chế 3 loại bao bì nói trên.

Bà Nguyễn Hồng Mỹ - Tổng Thư ký Hiệp hội Nhựa cho biết, riêng ngành nhựa, Việt Nam năm 2022 tiêu thụ 9,2 triệu tấn nguyên liệu nhựa, trong đó nhóm bao bì chiếm 38%, tương đương gần 3,5 triệu tấn. Tuy nhiên, ngành tái chế nhựa Việt Nam mới bước vào giai đoạn đầu, đang gặp nhiều khó khăn. Ngành bao bì nhựa là ngành gia công với công nghệ đơn giản, dễ làm nên biên lợi nhuận rất thấp, chỉ xoay quanh khoảng 5%, hay khoảng 10 tỷ đồng/năm cho DN có quy mô trung bình 200 tỷ doanh số mỗi năm. Với mức phí Fs như đề xuất của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì chỉ riêng tiền đóng góp tái chế đã chiếm gần 40% lợi nhuận của DN. Lãi đã ít, đóng góp lại lớn, ngành nhựa Việt Nam đứng trước nguy cơ chưa kịp lớn đã teo tóp.

Bà Hồng kiến nghị: Cần có những chính sách hỗ trợ cho các DN mà họ có định hướng sử dụng sản phẩm tốt hơn cho môi trường. Ngoài ra, cần bổ sung thêm điều khoản để các DN tái chế yên tâm đầu tư phát triển.

Đại diện DN nước ngoài, ông James Ollen - Giám đốc điều hành Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) khẳng định: "Amcham Việt Nam rất ủng hộ việc tái chế bao bì, sản phẩm thải bỏ để bảo vệ môi trường. Và trên thực tế, nhiều DN Mỹ đã đi tiên phong trong lĩnh vực này".

Đại diện AmCham Việt Nam cũng như một số Hiệp hội kiến nghị về dự thảo Fs: Thứ nhất, với các vật liệu có giá trị tái chế thu hồi được lớn hơn chi phí tái chế như: bao bì nhôm, sắt, giấy carton, bao bì nhựa cứng... nhà tái chế đã có lãi thì cần điều chỉnh hệ số Fs bằng 0. Vệc hỗ trợ thêm cho nhà tái chế đang hoạt động có lãi là không hợp lý. Có thể để hệ số bằng 0,1 để hỗ trợ việc thu gom, tái chế ở vùng sâu, vùng xa, nhưng không nên cao hơn mức này; thứ hai, với các vật liệu khác, đề nghị áp dụng hệ số 0,2 cho chai lọ thủy tinh, hệ số 0,2 hoặc 0,3 cho giấy hỗn hợp, hệ số 0,3 cho bao bì đơn vật liệu mềm, 0,5 cho bao bì đa vật liệu mềm để Fs không bị quá cao, gần giống Fs của các nước Đông Âu và giống tính toán của PRO; thứ ba, cần điều chỉnh chi phí quản lý hành chính xuống 1% và bỏ nguồn tiền lãi ngân hàng, vì văn phòng EPR hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm không cần quá nhiều chi phí quản lý hành chính.

Bên cạnh đó để triển khai hiệu quả chính sách EPR, các DN, Hiệp hội cũng kiến nghị: Thay đổi cách nộp đóng góp tái chế từ nộp tạm ứng vào đầu năm 2024 sang nộp theo quyết toán số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024 (tức nộp vào tháng 4/2025) để DN vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm tái chế mà tháo gỡ được khó khăn về vốn cho DN; Cho phép các DN thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế đối với một loại bao bì, sản phẩm trong cùng năm, thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức. Ngoài ra, trong 2 năm đầu (2024 và 2025) thực hiện việc hướng dẫn thi hành, chưa xử phạt. Cần có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế.