Bài hit “Bảo bối” của ca sĩ?

• Ca sĩ Hoàng Quyên rất sợ trở thành một biểu tượng

Hit là để khi nhắc về bài hát đó, người ta phải nhắc kèm tên ca sĩ. Trong sự nghiệp cầm mic, một ca sĩ còn thiếu bài hit thì dường như là vẫn còn một "ngọn núi" phải trèo qua. Nói không quá, hit là "bảo bối" của một ca sĩ, đưa họ lên đỉnh cao hơn trong nghề. Nhưng hit thì cũng có vài ba loại khác nhau và liệu rằng người ta vẫn có thể nổi tiếng mà không cần có bài hit?

Món quà trời cho hay một sự tính toán?

Thời công nghệ số chưa phát triển, người ca sĩ đi hát chỉ cầm mic rồi đứng trên sân khấu, hay hát qua làn sóng phát thanh, nhưng nhiều ca sĩ đã nổi tiếng trong công chúng với những sáng tác đóng đinh vào tên tuổi mình. Ví như NSND Thanh Hoa với "Tàu anh qua núi", NSND Thu Hiền với "Người đi xây hồ Kẻ Gỗ", ca sĩ Cẩm Vân với "Bài ca không quên", NSND Thái Bảo với "Thời hoa đỏ"... 

Có bài hát ghi dấu ấn trong khán giả là khao khát của mọi ca sĩ trẻ.

Thế hệ giao thời có Thanh Lam với "Chia tay hoàng hôn", "Giọt nắng bên thềm", Hồng Nhung với "Nhớ về Hà Nội", Mỹ Linh với "Trên đỉnh Phù Vân", Trần Thu Hà với "Em về tinh khôi", Tùng Dương với "Ôi quê tôi"... 

Đến thời của kỹ thuật số hôm nay, khi sự nghe của khán giả không chỉ còn phụ thuộc vào các sân khấu biểu diễn, làn sóng truyền hình hay phát thanh, mà chủ yếu dựa vào các trang nghe nhạc trực tuyến thì câu chuyện bài hit đã biến ảo theo một cách khác. 

Hàng loạt những bài hit đình đám gắn với tên tuổi của các ca sĩ trẻ cán mốc triệu view, tức là hàng triệu lượt nghe trên mạng đẩy tên tuổi của các ca sĩ đến gần hơn với công chúng. Có thể kể tên các ca sĩ có ca khúc thu hút lượt nghe khủng như Trung Quân Idol với "Trót yêu", Sơn Tùng M-TP với "Em của ngày hôm qua", Tuấn Hưng với "Nắm lấy tay anh", Khởi My với "Người yêu cũ", Bích Phương với "Mình yêu nhau đi", Hương Tràm với "Em gái mưa"... 

Đời sống nhạc trẻ lại cũng nhắc tên một loạt nhạc sĩ trẻ được mệnh danh là những "hit maker", tức là những nhạc sĩ chuyên tạo ra những bài hit như Mr.Siro, Tiên Cookie, Vũ Cát Tường, Khắc Hưng, Châu Đăng Khoa, Sơn Tùng M-TP. 

Nếu như trước đây, các ca sĩ đi hát, họ gặp được những ca khúc của nhạc sĩ hợp với chất giọng, cùng với nỗ lực của chính họ, bài hát được đông đảo người nghe yêu thích và trở thành "bài ca đi cùng năm tháng" với chính người ca sĩ đó, thì hôm nay, tuổi thọ của một số bài hit xem chừng ngắn hơn. 

Nghệ sĩ Thanh Hoa từng chia sẻ, thời của bà hát chỉ là hát thôi, không bao giờ có bất cứ một sự tính toán nào khi đến với nghệ thuật. Việc nổi tiếng hay gắn tên tuổi với một bài hát nào đó là hoàn toàn trời cho.

Nay thì mọi chuyện đã khác. Một bài hit vẫn là trời cho, vì đôi khi cố hết sức mà trời không cho cũng không dễ "làm nên chuyện". Nhưng các ca sĩ, nhạc sĩ trẻ không thụ động ngồi đợi một hôm "táo rụng vào tay" nữa, mà họ đi tìm bài hit một cách có tính toán. 

Đôi khi là sự tính toán đến ngộp thở vừa của người sáng tác, vừa của người hát, vừa của nhà sản xuất. Thậm chí, có nhạc sĩ trẻ đã đưa ra được một công thức để tạo bài hit hẳn hoi. Nhạc sĩ chuyên tạo hit Khắc Hưng từng trả lời phỏng vấn: "Giá trị của người làm sản xuất âm nhạc rất quan trọng. Nếu tính riêng trong quãng thời gian làm tác phẩm gồm lên ý tưởng và sáng tác họ chiếm 40% thành công của bài hát. 

Tiên Cookie và Vũ Cát Tường, hai nữ nhạc sĩ trẻ ăn khách.

Các phần trăm còn lại là dành cho sáng tác, ca sĩ, phòng thu, hậu kỳ và cả một chút may mắn. Có những bài hit mà nhà sản xuất giữ đến 80% sự thành công của nó. Và có những bài hát thì ca sĩ hát giữ 80% thành công, ví dụ như ca khúc "Nơi này có anh" của Sơn Tùng M-TP".

Nghĩa là giờ đây, để tạo ra một bài hit, người nhạc sĩ không còn ngồi độc lập một mình trong phòng viết, viết bản nhạc xong để đấy rồi một hôm có ca sĩ hát và may mắn được số đông biết đến nữa. Nói đúng ra chuyện này vẫn còn nhưng hiếm hoi hơn xưa nhiều. Giờ chỉ cần có "một nhân tố tạo hit" xuất hiện thì  họ sẽ được ca sĩ và nhà sản xuất săn đón. 

Họ sẽ làm theo đơn đặt hàng nhiều hơn là sáng tác dựa trên suy nghĩ, ý tưởng của chính mình. Bởi sức ép của thị trường âm nhạc, áp lực phải có bài hit với ca sĩ trẻ rất nặng nề. Một bài hit có khả năng làm thay đổi cuộc đời của một ca sĩ, nên phần lớn tâm trí của người ca sĩ là chú tâm vào việc săn tìm cho mình một bài hit. Ca sĩ sẽ không ngừng săn đón, tìm kiếm người nhạc sĩ có khả năng tạo hit, tạo mối quan hệ để hiểu nhau, ra ý tưởng và thương lượng để người nhạc sĩ sáng tác bài hát phù hợp với chất giọng của mình. 

Thông thường, nhà sản xuất với người ca sĩ hợp tác cũng vào cuộc. "Bộ ba" này sẽ cùng nhau lên ý tưởng. Họ tính toán tất cả các yếu tố liên quan của người ca sĩ, từ chất giọng đến ngoại hình, đến đối tượng khán giả mà họ muốn chinh phục, đến thể loại âm nhạc, cách hát... 

Họ sẽ lên ý tưởng về một ca khúc dựa trên những yếu tố có lợi nhất của ca sĩ, và sau đó nhạc sĩ được "tạm thời lãng quên", để họ có thời gian tự do, chìm vào câu chuyện sáng tác vốn là câu chuyện cá nhân của họ. Làm sao một bài hát khi được viết ra phải đánh đúng, đánh trúng vào tâm lý người nghe, làm cho họ ngạc nhiên, thích thú. 

Vì một bài hit là phải thu hút càng nhiều càng tốt lượt nghe của khán giả nên nếu chủ đích tạo ra bài hit, khi viết anh không thể không chú ý đến yếu tố này. Tính "công nghiệp" trong tạo hit có thể làm nên những bài hát hợp thời, mãn nhãn mãn tai tức thời số đông, nhưng nó cũng chứa những nguy hại làm hỏng nghệ thuật, làm hỏng gu thẩm mỹ cũng như tiêu diệt cái riêng của người nhạc sĩ. 

Tuy nhiên, người nhạc sĩ khó mà cưỡng lại xu thế này. Vì nếu tạo ra được những bài hít, tên tuổi của họ sẽ càng được nổi tiếng. Và quan trọng là họ kiếm được nhiều tiền hơn. Một ca sĩ khi theo đuổi một bài hit, họ phải chi khá mạnh tay cho người viết để có thể độc quyền một ca khúc hay. Cùng với đó là chi mạnh tay cho khâu sản xuất nữa, để làm sao tác phẩm của mình thu hút cả nội dung lẫn hình thức.

Có thể vẫn nổi tiếng mà không cần bài hit?

Ca sĩ trẻ Hòa Minzy được khán giả trẻ biết đến khá nhiều. Nhưng trong tài sản của cô chưa có 1 bài hit nào. Cô từng bị ném đá, chế giễu trên mạng về chuyện hát mãi mà chưa có hit. Việc thiếu bài hit đã tạo nên một áp lực nặng nề đối với cô. 

Ca sĩ Hương Tràm nổi tiếng với bản hit Em gái mưa.

"Thời gian qua, tôi ra mắt khoảng chục bài nhưng khi đi hát, người ta chỉ nhớ tôi hát bài của người khác. Cover bài người khác thì vài triệu view trên Youtube, nhưng khi hát bài của mình thì 1 tháng cũng chỉ vài trăm ngàn view. Đây là sự chạnh lòng rất lớn của tôi. Chưa có gameshow nào mà tôi chưa tham gia, hình ảnh của tôi trên đó đã quá đủ rồi, hiện tại khi tôi tham gia sẽ bị thừa, khán giả hết vui. Tôi muốn tập trung vào sự nghiệp để khán giả biết mình là một ca sĩ, họ công nhận khả năng của tôi là ca hát, chứ không phải cover người khác. Tôi không muốn người ta chê tôi thêm nữa hay không tìm thấy bài hát nào của Hoà Minzy trên bảng xếp hạng. Tôi muốn có hit đình đám". 

Tiêu Châu Như Quỳnh, một ca sĩ giành nhiều giải thưởng lớn trong các cuộc thi cũng trong hoàn cảnh tương tự. Có bình tĩnh hơn Hòa Minzy một chút, nhưng Như Quỳnh không phải không sốt ruột: "Dù là một bài hát hay nhưng khi mình hát vào lại không có duyên, không đủ sự chín muồi hay không đúng thời điểm để ra bài hát đó cho nên nhiều khi Quỳnh cảm thấy tủi thân lắm. Tại sao mình đi hát lâu như vậy vẫn chưa thành danh như các anh chị, đồng nghiệp khác, vẫn chưa làm được điều mà mình mong muốn". 

Khi đã phấn đấu hoài, nỗ lực hết sức mà vẫn chưa có ít nhất một bài hát đóng đinh, một bài hát mà nhắc đến là người nghe phải nhắc tên người ca sĩ, công bằng mà nói, ca sĩ vẫn chưa thể thỏa mãn. Giống như lên đến đỉnh cao sự nghiệp phải vượt qua nhiều con dốc để chứng tỏ khả năng "cua lái" điêu luyện của mình, thì ca sĩ chưa có cơ hội làm điều đó sẽ còn phải suy nghĩ. Tuy nhiên, những bài hit tạo ra với tính toán công nghệ hiện nay, trong đời sống nhạc trẻ thường có tuổi thọ không dài. 

Điểm lại, những ca khúc đang "làm mưa làm gió" trên thị trường hiện nay, kiểu như "Em cứ đi đi", "Cô gái mưa"... theo bình luận của giới chuyên môn, cũng khó mà có thể trở thành những bài ca đi cùng năm tháng. Vì những gì nó mang đến cho công chúng vẫn là những xúc cảm tức thời, có thể phù hợp tâm lý số đông tại thời điểm nó xuất hiện, nhưng  lâu dài, giá trị nghệ thuật nó đóng góp cho âm nhạc là không nhiều. 

Sơn Tùng M-TP sở hữu nhiều bản hit được giới trẻ yêu mến.

Bởi lý do, bên cạnh những ca sĩ trẻ sốt ruột với hit, vẫn có những ca sĩ "bình chân" hơn. Ca sĩ Giang Hồng Ngọc chia sẻ: "Mọi người luôn nghĩ rằng cứ có hit đình đám và được truyền thông săn đón mới là không mờ nhạt. Thẳng thắn mà nói số tiền Ngọc kiếm được không thua kém các nghệ sĩ đang rất hot hiện tại. Điều quan trọng nhất đối với một người nghệ sĩ là khán giả, họ yêu quý mới muốn nghe mình hát và với Ngọc như thế là đủ". 

Còn ca sĩ Hoàng Quyên, một giọng ca nữ được đánh giá cao, có thể trở thành người kế cận các đàn chị như Hồng Nhung, Mỹ Linh cũng không bị "cơn bão" săn tìm bài hit cuốn đi. Cô nói, bài hit là cần cho các ca sĩ theo đuổi dòng nhạc thị trường, còn một ca sĩ đi con đường như cô thì không bị áp lực lắm. "Mình cứ lao động nghệ thuật bằng toàn bộ tâm sức của mình, rồi một ngày bài hit đó sẽ đến. Nhưng sẽ phải là bài hit để người ta nhớ thật lâu. Là bài hát mà có giá trị nghệ thuật thực sự".