Tổng thống Nga Vladimir Putin ca ngợi các đặc vụ tình báo vì đã phát giác một lượng lớn gián điệp nước ngoài hoạt động tại Nga thời gian qua, đồng thời giữ bí mật tuyệt đối thông tin về kho vũ khí hiện đại.

Vào tháng 3-1989, một điệp viên KGB người Tiệp Khắc mang tên giả là Erwin van Haarlem đã bị tòa án London Old Bailey, Anh, tuyên án 10 năm tù vì tội làm gián điệp. Nhưng Erwin van Haarlem đã không ngồi tù lâu, ông được tha tù khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, và quay trở về quê nhà Cộng hòa Séc sống lặng lẽ trong quãng đời còn lại cho đến ngày nay.

Nếu so với nhiều điệp viên nổi tiếng cùng thời khác như William Fisher (Rodolf Abel) hay Konon Molody, Mikhail Mukasey không phải là một tên tuổi được nhiều người biết đến trong giới tình báo.

Năm 1949, để ghi nhận chiến công thầm lặng nhưng to lớn của điệp viên nội ứng Breitenbach trong chiến thắng của cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, Chính phủ Liên Xô đã truy tặng Willi Lehmann Huân chương Vệ quốc.

Tên tuổi của điệp viên huyền thoại Kim Philby (1912-1988) - “át chủ bài” của Cơ quan Tình báo Đối ngoại Anh (MI6), cũng là một trong những thủ lĩnh kỳ cựu của cơ quan phản gián sừng sỏ này, bỗng lừng danh khắp năm châu bốn biển vào giữa năm 1963, khi ông công khai xác nhận là điệp viên lâu năm của Liên Xô.

Thời Chiến tranh Lạnh, trong giới doanh thương của London, Anh quốc, Gordon Arnold Lonsdale nổi tiếng là một doanh nhân thành đạt, sở hữu vài công ty và cũng nổi tiếng là người hào hoa có lắm nhân tình. Nhưng đó chỉ là vỏ bọc hoàn hảo của sĩ quan tình báo Liên Xô có tên thật là Konon Molody.

Câu chuyện về mạng điệp viên Portland hoạt động tại nước Anh sau Thế chiến thứ II mới được Cơ quan tình báo đối nội (MI-5) giải mật và tiết lộ vào giữa tháng 11 vừa qua.

Giới sử gia xứ sương mù đã dày công khám phá nhân thân của một trong những điệp viên Xôviết kỳ cựu nhất, người từng theo học rồi tham gia giảng dạy tại Trường Đại học Oxford danh tiếng trọn cả thập niên 30 thế kỷ trước. Đó là Giáo sư Arthur Wynn (1910-2001), vị chuyên gia khả kính thuộc Bộ Khoa học công nghệ Vương quốc Anh trong suốt 60 năm ròng kể từ sau Thế chiến II.

Những chi tiết gây sốc vừa xuất hiện về Cobalt, một nhà tù bí mật gần Kabul, Afghanistan, khu vực đen của Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA) do hai nhà tâm lý hợp đồng của CIA là John "Bruce" Jessen và James Mitchell, tác giả của cuốn "Countermeasures to Al Qaeda Resistance to Interrogation Techniques" (Các biện pháp đối phó với tù nhân Al Qaeda kháng cự các kỹ thuật thẩm vấn" đề xuất thành lập. Đây là nơi giam giữ và tra tấn tù nhân kinh hoàng, vượt ngoài sức tưởng tượng.

Mãi cho đến ngày nay, vụ việc điệp viên KGB của Nga xâm nhập tổ chức tình báo mật ASIO của Australia vào cuối thập niên 1970 cho đến đầu thập niên 1990 (và có lẽ sau đó nữa) vẫn còn ám ảnh cộng đồng tình báo cũng như giới lãnh đạo chính trị nước này.

Thời gian sống ở Anh, trước khi bị "lộ sáng", George Blake đã có vợ và 3 người con. Lúc bị tuyên án 42 năm tù, vợ ông đang mang thai đứa con thứ ba. Chỉ một lần bà bế con tới nhà tù Wormwood Scrubs để ông thấy mặt và sau khi ông đào thoát, hai vợ chồng đã không gặp nhau suốt 20 năm.

Trong loạt bài "Đường hầm bí mật gián điệp Đông Berlin" có nhắc đến George Blake, điệp viên cao cấp của Anh đồng thời làm việc cho tình báo Liên Xô. Chính nhờ George Blake mà phía Liên Xô đã biết về đường hầm này từ khi nó còn là bản vẽ chuẩn bị được triển khai thi công.

Vera Atkins là một trong những nữ điệp viên lừng lẫy nhất của quân đội Đồng minh trong Thế chiến thứ II, còn giới sử gia phương Tây đánh giá bà là người phụ nữ mạnh nhất trong lịch sử tình báo bởi những gì bà đã làm cho tình báo Anh và quân Đồng minh trong chiến tranh.

Nhắc đến điệp viên huyền thoại Yuri Drozdov không thể không nhắc đến chương trình điệp viên "lậu" nổi tiếng của cơ quan tình báo Liên Xô KGB và sau này là SVR của Nga.

Nhiều người biết đến Ian Fleming - cha đẻ của điệp viên huyền thoại James Bond 007 - nhưng ít ai biết đến một người có ảnh hưởng quyết định đến sự ra đời của James Bond. Đó là nhà văn, nhà du khảo, đại úy tình báo Peter Fleming, anh trai của điệp viên - nhà văn Ian Fleming. Không có tài viết văn của Peter, Ian đã không làm nhà văn chuyên viết tiểu thuyết tình báo xuất sắc như thế.

Là một nhà tự nhiên học khá thành công, Maxwell Knight đồng thời cũng được đánh giá là điệp viên nổi bật nhất của làng tình báo Anh trong nửa đầu thế kỷ XX, đặc biệt là giai đoạn Chiến tranh thế giới lần II. Ông chính là nguyên mẫu của nhân vật mang bí danh "M", chỉ huy của điệp viên huyền thoại James Bond 007. Nhưng cuộc đời riêng của ông, người ta gọi là "một câu chuyện buồn".

Thế giới tình báo qua các thời đại từng có rất nhiều điệp viên hai mang, thậm chí đa mang, nhưng chưa từng chứng kiến một điệp viên nào cùng lúc làm việc cho nhiều cơ quan tình báo của nhiều quốc gia như Bhagat Ram Talwar - điệp viên bậc thầy người Ấn Độ trong Thế chiến thứ II.

Những năm 30 của thế kỷ trước, với văn tài và sản nghiệp văn chương đồ sộ là những tiểu tuyết, truyện ngắn, kịch… William Somerset Maugham được xem là nhà văn được trả tác quyền và nhuận bút cao nhất không chỉ ở Anh mà ở cả châu Âu. Khi ấn hành hoặc tái bản những tác phẩm của ông, các nhà xuất bản tự hào có tên ông làm thương hiệu bảo chứng. Thế nhưng, không nhiều người biết rằng, ngay khi ở trên đỉnh cao sự nghiệp văn chương, Maugham vẫn chấp nhận thực hiện công việc của một điệp viên vì ông xem đó là nghĩa vụ đối với tổ quốc mình.

Nếu đã xem Harry Dexter White là một trong những nhân vật hoạch định chính sách kinh tế có tầm ảnh hưởng nhất vào những năm 1940 ở Washington thì sự ngưỡng mộ của ông dành cho hệ thống kinh tế theo mô hình chủ nghĩa xã hội của Liên Xô đương nhiên sẽ khiến giới nghiên cứu lịch sử từ xã hội tư bản kinh ngạc. Nhưng sự ngưỡng mộ này hoàn toàn có cơ sở khi xét đến hoàn cảnh lúc đó.

Cách đây đúng 73 năm, vào ngày 1-7-1944, 730 đại biểu, chiếm phần đông trong số đó là các chuyên gia tài chính của 44 quốc gia đã gặp nhau tại một khách sạn nằm trên triền núi ở New Hampshire, đông bắc Hoa Kỳ để thảo luận về hệ thống tiền tệ thời kỳ hậu chiến tranh, tránh nguy cơ tái diễn khủng hoảng kinh tế.